Ο καρκίνος επηρεάζει το σύνολο των εκδηλώσεων της ζωής του ασθενούς, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικότητας. Οι μεταβολές της σωματικής εικόνας, η μειωμένη ενεργητικότητα, η αγωνία για την επιβίωση και το άγχος - λόγω των οικογενειακών και οικονομικών δυσκολιών - επηρεάζουν την έκφραση της σεξουαλικότητας και δημιουργούν προβλήματα στην ερωτική επιθυμία. Εάν, όμως, ο ασθενής απολάμβανε την σεξουαλικότητά του πριν από την εμφάνιση της νόσου, οι πιθανότητες να διατηρήσει ή να ανακτήσει την ερωτική του αυτοπεποίθηση είναι πάρα πολλές (ανεξάρτητα των αλλαγών που έχει επιφέρει ο καρκίνος).

Πιθανώς να υποχρεωθεί να προσαρμόσει τις σεξουαλικές του συνήθειες.

Οι ομάδες υποστήριξης των ασθενών προσφέρουν ενημέρωση και ενθάρρυνση. Σημαντική θεωρείται η άνετη επικοινωνία μεταξύ των σεξουαλικών συντρόφων. Τέλος, ο ασθενής μπορεί να χρειάζεται ειδικές πληροφορίες από τον ιατρό.

Το θέμα της σεξουαλικής υγείας ασθενών με χρόνια νοσήματα - ιδίως των καρκινοπαθών έχει παραμεληθεί επί μακρόν, αφού τα μέλη της ομάδας φροντίδας συχνά δυσκολεύονται να συζητήσουν σεξουαλικά ζητήματα. Όμως, η σεξουαλικότητα αποτελεί έναν φυσιολογικό τομέα ενδιαφέροντος. Συνεπώς, ο ασθενής δεν πρέπει να διστάζει να αναζητά πληροφορίες από τον ιατρό σχετικά με αυτά τα προβλήματα.

Η θεραπεία ορισμένων μορφών καρκίνου μπορεί να επηρεάσει σε κάποιον βαθμό την σεξουαλικότητα, προκαλώντας κόπωση, πόνο, καταβολή δυνάμεων ή άλλες παροδικές παρενέργειες. Οι νεότεροι άνδρες, οι οποίοι πρόκειται να υποβληθούν σε εντατική χημειοθεραπεία, είναι σκόπιμο να αποθηκεύσουν σπέρμα στην τράπεζα σπέρματος πριν την έναρξη της θεραπείας.

Οι περισσότερες μορφές καρκίνου αναπτύσσονται σε άτομα άνω των πενήντα ετών. Πολλοί άνθρωποι, σε αυτές τις ηλικίες, έχουν ήδη βιώσει κάποια μείωση της σεξουαλικής δραστηριότητας. Η μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας μπορεί να επιταχυνθεί εξαιτίας της εμφάνισης του καρκίνου ή από φάρμακα, που χορηγούνται για άλλα νοσήματα (π.χ. αρτηριακή υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, αλκοολισμός, ψυχολογικά προβλήματα).

Στα φάρμακα, που συσχετίζονται με την πρόκληση σεξουαλικής δυσλειτουργίας, περιλαμβάνονται: αντικαρκινικά φάρμακα και ορμόνες, αντιυπερτασικά φάρμακα (συμπεριλαμβανομένων των β-αναστολέων), αναλγητικά, αντικαταθλιπτικά, υπναγωγά, κωδεΐνη ή άλλα ναρκωτικά, παραισθησιογόνα φάρμακα.

 
Σεξουαλικά προβλήματα ανά είδος καρκίνου

• Καρκίνος της ουροδόχου κύστης: Η χειρουργική θεραπεία του καρκίνου της κύστης μπορεί να μειώσει την σεξουαλική επιθυμία, να περιορίσει την ικανότητα του άνδρα να επιτυγχάνει στύση και να προκαλέσει παλίνδρομη εκσπερμάτωση ή άλλα προβλήματα κατά τον οργασμό, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται η άμβλυνση της έντασης της σεξουαλικής πράξης. Περίπου οι μισές γυναίκες, που υποβάλλονται σε αυτή την θεραπεία, καταλήγουν να διαθέτουν βραχύτερο και στενότερο κόλπο, οπότε δυσχεραίνεται η είσοδος του πέους. Η ειλικρινής επικοινωνία με τον σύντροφό τους αποκτά ιδιαίτερη σημασία, όπως και η βοήθεια που παρέχουν ορισμένα λιπαντικά.
• Καρκίνος του μαστού: Η ψυχολογική υποστήριξη είναι απαραίτητη σε όλες τις γυναίκες με καρκίνο του μαστού, επειδή ο μαστός αποτελεί ιδιαίτερο σεξουαλικό σύμβολο. Σεξουαλικά προβλήματα παρουσιάζονται ακόμη και στο 10% των γυναικών, που με την βιοψία διαπιστώνεται καλοήθης βλάβη. Σεξουαλική δυσλειτουργία παρατηρείται στο 30%- 40% των γυναικών, που έχουν υποβληθεί σε ριζική μαστεκτομή. Αντίθετα, όταν αφαιρούνται ογκίδια, τα οποία αλλοιώνουν ελάχιστα την εικόνα του σώματος, τα προβλήματα είναι σημαντικά μικρότερα.
• Καρκίνος του παχέος εντέρου: Η σεξουαλική δυσλειτουργία είναι σοβαρότερη όταν η χειρουργική επέμβαση πραγματοποιείται σε ασθενείς με καρκίνο του παχέος εντέρου, παρά για την θεραπεία μη νεοπλασματικών διαταραχών (π.χ. ειλεοστομία σε ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα). Οι ασθενείς με στομίες έχουν αυξημένα σεξουαλικά προβλήματα, λόγω αμηχανίας ή ανησυχίας για την αντίδραση των συντρόφων τους.
• Γυναικολογικοί όγκοι: Τα επίπεδα των οιστρογόνων μίας ασθενούς, που υποβάλλεται σε γυναικολογική επέμβαση για την αντιμετώπιση του καρκίνου, είναι πιθανό να κατέλθουν πρόωρα. Η κατάσταση μοιάζει με πρόωρη εμμηνόπαυση και συνοδεύεται από εξάψεις, ιλίγγους, προβλήματα ύπνου, άγχος και κατάθλιψη. Ο αντίκτυπος στον ερωτικό σύντροφο μπορεί να είναι σημαντικός. Υπάρχει το ενδεχόμενο να μειωθεί η διάθεση του ζευγαριού για σεξουαλική επαφή. Οπωσδήποτε, η σχέση κλυδωνίζεται από τα αισθήματα εγκατάλειψης και απόρριψης, που συχνά εκδηλώνονται. Τα προβλήματα, όμως, αντιμετωπίζονται με την κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη του ζευγαριού. Η υστερεκτομή και η ακτινοθεραπεία των γυναικείων γεννητικών οργάνων προκαλούν προβλήματα στο στάδιο του ερεθισμού. Η χειρουργική επέμβαση επηρεάζει συνήθως τον οργασμό, ενώ η ακτινοβολία καθιστά επώδυνη την επαφή. Η συχνότητα των επαφών μειώνεται. Παρόμοια προβλήματα έχουν και όσες γυναίκες υποβάλλονται σε υστερεκτομή για καλοήθη νόσο. Η σεξουαλική επιθυμία μειώνεται τους πρώτους έξι μήνες, αλλά μετά από έναν χρόνο επανέρχεται στο κανονικό. Η ριζική επέμβαση στον κόλπο ή το αιδοίο αλλοιώνει την φυσιολογική όψη των γεννητικών οργάνων και η σεξουαλική πράξη καθίσταται εξαιρετικά δύσκολη τόσο σωματικά όσο κα ψυχολογικά, εξαιτίας του φόβου για την πρόκληση πόνου και αιμορραγίας. Μεγάλη βοήθεια προσφέρουν η πλαστική χειρουργική αποκατάσταση των οργάνων και η ψυχολογική υποστήριξη του ζευγαριού.
• Νόσος Hodgkin: Περίπου το 20% των ανδρών και γυναικών, που πάσχουν από αυτόν τον τύπο καρκίνου, χάνει το ενδιαφέρον για την σεξουαλική πράξη. Η νόσος Hodgkin δεν επηρεάζει συνήθως την ικανότητα για στύση, αλλά προβλήματα στις ωοθήκες είναι δυνατό να προκαλέσουν επώδυνες επαφές. Τα συζυγικά προβλήματα οφείλονται κυρίως στην μακροχρόνια θεραπεία και στην ελαττωμένη γονιμότητα.
• Καρκίνος του πέους και των όρχεων: Οι άνδρες, που χάνουν ένα τμήμα του πέους, εξακολουθούν να έχουν στύση, οργασμό και εκσπερμάτωση. Φυσικά, η πλήρης αφαίρεση του πέους προκαλεί σοβαρές σεξουαλικές δυσλειτουργίες. Ο οργασμός μπορεί να επιτευχθεί μέσω της διέγερσης των ηβικών οστών, του περινέου ή του όσχεου και η εκσπερμάτωση μέσω της ουρηθροστομίας. Τα σεξουαλικά προβλήματα στον καρκίνο των όρχεων εξαρτώνται από τον τύπο του όγκου. Σε μη σεμινωματώδεις όγκους, εφόσον αφαιρούνται οι όρχεις και οι λεμφαδένες της περιοχής, αμβλύνεται η σεξουαλική δραστηριότητα και περιορίζεται η γονιμότητα. Ορισμένοι άνδρες με σεμίνωμα, οι οποίοι υπεβλήθησαν σε αφαίρεση του όρχεως και ακτινοθεραπεία, αναφέρουν χαμηλή ή καμία σεξουαλική δραστηριότητα, ελάττωση της επιθυμίας, προβλήματα κατά την στύση ή τον οργασμό και μειωμένη ποσότητα σπέρματος.
• Καρκίνος του προστάτη: Με την διαγνωστική βιοψία είναι δυνατό να ελαττωθεί η ποσότητα του σπερματικού υγρού κατά την εκσπερμάτωση. Παρόμοια προβλήματα μπορεί να προκαλέσει η χειρουργική αφαίρεση του προστάτη, ενώ εξαιτίας της ορμονοθεραπείας είναι πιθανό να χαθεί εντελώς η ικανότητα στύσης και εκσπερμάτωσης. Με τις νέες χειρουργικές τεχνικές μειώνονται αρκετά τα προβλήματα της στύσης και της εκσπερμάτωσης. Προβλήματα στύσης και παλίνδρομη εκσπερμάτωση προκαλούνται επίσης - από την ακτινοθεραπεία για τον καρκίνο του προστάτη.
  

• Στομία: Οι ασθενείς με στομία και οι σύντροφοί τους πρέπει να ενημερώνονται για την φροντίδα της στομίας και τις «φαινομενικά ασήμαντες» λεπτομέρειες (π.χ. ειδικά γυναικεία εσώρουχα που καλύπτουν την στομία και επιτρέπουν την σεξουαλική διέγερση).
• Λαρυγγεκτομή: Οι ασθενείς με λαρυγγεκτομή πρέπει να ενημερώνονται σχετικά με ζητήματα, που αφορούν τους ήχους και τις οσμές που εξέρχονται από την στομία. Εάν εφαρμοστεί ένα προστατευτικό της στομίας ή ο ασθενής φορέσει μία αθλητική μπλούζα, ο ήχος της αναπνοής αμβλύνεται και η αίσθηση του αέρα - που εξέρχεται από τη στομία - ελαχιστοποιείται.
• Μαστεκτομή: Μετά την μαστεκτομή, η γυναίκα ανησυχεί για την εμφάνισή της. Όταν γδύνεται μπροστά στον σύντροφό της ή κοιμάται γυμνή, νιώθει άχαρη και αδέξια. Αυτό είναι απόλυτα φυσικό, λόγω της σημασίας που αποδίδουν στην σεξουαλικότητα του μαστού τα κοινωνικά πρότυπα. Η θλίψη, για την απώλεια του μαστού, είναι μεγάλη. Με το πέρασμα του χρόνου, οι περισσότερες γυναίκες ξεπερνούν την αμηχανία και νιώθουν πάλι άνετες με το σώμα τους. 
  

1. Μερικές ασθενείς εξοικειώνονται με το σώμα τους κοιτάζοντας την εικόνα τους -  γυμνές μπροστά στον καθρέφτη και αγγίζοντας ιδίως την περιοχή της ουλής. Στην αρχή, η γυναίκα είναι σκόπιμο να κοιτάζεται στον καθρέπτη μόνη της κατόπιν με τον σεξουαλικό σύντροφο ή κάποια στενή φίλη της. Τα συναισθήματα, που προκαλούνται από την νέα εικόνα του σώματος, πρέπει να συζητούνται ελεύθερα μεταξύ τους.
2. Ο σύντροφος της ασθενούς πιθανώς να μην γνωρίζει πώς να εκφραστεί σχετικά με θέματα, που αφορούν την σεξουαλικότητα. Δεν γνωρίζει πώς και πότε είναι η κατάλληλη στιγμή να θίξει το θέμα της σεξουαλικότητας, οπότε αναμένει το πρώτο βήμα από την ασθενή. Ενδεχομένως φοβάται μήπως την πληγώσει ή την φέρει σε δύσκολη θέση. Ορισμένες φορές, η «προστασία» αυτή προκαλεί το αίσθημα της απόρριψης. Μολονότι, η γυναίκα συχνά νιώθει ότι διακινδυνεύει πάρα πολλά θίγοντας πρώτη αυτό το θέμα, μετά αισθάνεται σημαντική ανακούφιση.
3. Είναι πιθανό να ανησυχούν και οι δύο για τον πόνο. Εάν η τομή ή οι μύες της περιοχής είναι ευαίσθητοι, η πίεση στον μαστό πρέπει να είναι περιορισμένη. Εάν η γυναίκα ξαπλώνει από την υγιή πλευρά, ελέγχει καλύτερα τις κινήσεις της και περιορίζεται ο ερεθισμός της τομής.
4. Εάν η γυναίκα νιώσει κάποιο πόνο κατά την σεξουαλική πράξη, πρέπει να σταματά και να εξηγεί στον σύντροφό της τον λόγο, που σταμάτησε. Εάν αυτός γνωρίζει τί της προκαλεί πόνο, θα αισθανθεί πιο άνετα και θα είναι πιο συγκρατημένος στους ερωτικούς πειραματισμούς μαζί της. Η γυναίκα πρέπει να ξεκουράζεται ή να αλλάζει θέση για να χαλαρώσει. Συνήθως, η χαλάρωση μειώνει τον πόνο. Με την σωστή επικοινωνία, οι σεξουαλικοί σύντροφοι μπορούν να διαπιστώσουν τις στάσεις και τους χειρισμούς, που τους προσφέρουν μεγαλύτερη ηδονή.
5. Οι πειραματισμοί και ο χρόνος είναι οι βασικοί παράγοντες, που επιτρέπουν την διαπίστωση των αποτελεσματικότερων τρόπων προσαρμογής στην απώλεια του μαστού. Η επικοινωνία με άλλες γυναίκες, που έχουν υποστεί μαστεκτομή, προσφέρει συμπαράσταση και ενημέρωση σχετικά με κατάλληλα ρούχα ή προθέσεις (ομάδες υποστήριξης γυναικών με μαστεκτομή).
6. Μερικές γυναίκες θεωρούν ότι έχει ιδιαίτερη σημασία η αποκατάσταση του μαστού μέσω τεχνικών της πλαστικής χειρουργικής.
   

• Εφαρμογή θεραπείας στην περιοχή των γεννητικών οργάνων: Ακόμα και το ενδεχόμενο χειρουργικής θεραπείας ή ακτινοθεραπείας στην περιοχή αυτή είναι δυνατό να  προκαλέσει στον ασθενή ιδιαίτερο άγχος και ανησυχία για την εικόνα του σώματος. Συνήθως, είναι αδύνατο να προβλεφθούν οι παρενέργειες της θεραπείας. Σε μερικούς ασθενείς, η θεραπεία επηρεάζει την ικανότητα στύσης, την εκσπερμάτωση ή την σεξουαλική πράξη, ενώ σε άλλους ενδέχεται να μην προκαλέσει καμία ή ελάχιστη αλλαγή της σεξουαλικής λειτουργίας.

• Άγχος: Τα σεξουαλικά προβλήματα, που προκύπτουν μετά την θεραπεία, πιθανώς να οφείλονται σε μεγάλο βαθμό - στο άγχος. Ο ασθενής πρέπει να συζητάει τους προβληματισμούς του με τον ιατρό πριν από την έναρξη της θεραπείας. Η ενημέρωση, σχετικά με τους πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης, είναι δυνατό να περιορίσουν το άγχος. Στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν υπάρχει αξιόπιστος τρόπος διάκρισης των σωματικών από τις ψυχολογικές αιτίες των σεξουαλικών προβλημάτων του ασθενούς.
  
• Επώδυνη σεξουαλική επαφή: Εάν μετά την εφαρμογή θεραπείας για καρκίνο των γεννητικών οργάνων η σεξουαλική επαφή είναι επώδυνη, συνιστάται γυναικολογική εξέταση ώστε να διαγνωσθεί η αιτία. Το πρόβλημα μπορεί να συσχετίζεται με την επέμβαση, την ακτινοβόληση, την χημειοθεραπεία ή να οφείλεται σε άλλη αιτία (π.χ. λοίμωξη).

1. Εάν η αιτία είναι η μη επαρκής έκκριση υγρών, η λίπανση με σίελο ή χρήση ειδικών προϊόντων (π.χ. υδατοδιαλυτά λιπαντικά ή έλαια) μπορεί να ελαττώσει την τριβή. Τα τεχνητά λιπαντικά διευκολύνουν την συνουσία, όταν τα χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων προκαλούν ξηρότητα του κόλπου. Σε μερικές περιπτώσεις, η εφαρμογή μικρών ποσοτήτων οιστρογόνων συμβάλλει στην αποκατάσταση των εκκρίσεων και της ατροφίας του κόλπου. Σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού, δεν συνιστάται η χρήση οποιουδήποτε σκευάσματος οιστρογόνων.
2. Μετά από χειρουργική επέμβαση ή ακτινοθεραπεία, ο κόλπος σμικρύνεται ή μειώνεται η ελαστικότητά του. Και στις δύο περιπτώσεις, η συνουσία καθίσταται επώδυνη. Εάν οι σεξουαλικές επαφές αρχίσουν αμέσως μετά την θεραπεία, πιθανώς να μην εμφανιστούν αυτά τα προβλήματα. Η  ασθενής μπορεί να συζητήσει με τον ιατρό της σχετικά με πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης.

• Αδυναμία στύσης: Επειδή μερικά φάρμακα προκαλούν παροδικές διαταραχές στύσης, ο ασθενής πρέπει να ενημερώνεται από τον ιατρό σχετικά με τις παρενέργειες της θεραπείας. Εάν ο ασθενής επιτυγχάνει στύση κατά την διάρκεια αυνανισμού ή ξυπνάει την νύχτα με στύση, το πρόβλημα πιθανότερα είναι ψυχολογικό (άγχος). Μπορεί να ζητήσει από τον ιατρό του να τον παραπέμψει σε έναν ουρολόγο ή σεξολόγο για περαιτέρω εκτίμηση της κατάστασής του. Πολλά ζευγάρια αναφέρουν ότι έμαθαν να έχουν ιδιαίτερα ευχάριστες σεξουαλικές εμπειρίες χωρίς στύση ή σεξουαλική επαφή. Σε πολλές μορφές σεξουαλικής διέγερσης, δεν απαιτείται ένα εν στύση πέος. Εάν το ζευγάρι αναζητήσει άλλα είδη ερωτικών εκφράσεων, θα αντιληφθεί ότι - με τον καιρό - η στύση θα επανέλθει ή ότι διάφορες σεξουαλικές επιλογές μπορούν να προσφέρουν παρόμοια επίπεδα απόλαυσης. Η υπομονή, η επικοινωνία και ο χρόνος αποτελούν κρίσιμους παράγοντες για την αντιμετώπιση του άγχους για στύση. Εάν η στύση δεν επανέλθει και η συνουσία έχει ιδιαίτερη σημασία για το ζευγάρι, ο ασθενής μπορεί να ζητήσει την συμβουλή ενός σεξολόγου. Οι θεραπευτικές υποδείξεις του σεξολόγου, διάφορες τεχνικές χαλάρωσης, ο χρονικός προγραμματισμός μίας διέγερσης και οι μέθοδοι οπτικού ερεθισμού είναι δυνατό να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Σημαντική βοήθεια μπορεί να προσφέρουν επίσης - συναντήσεις καρκινοπαθών, που έχουν ανάλογα προβλήματα. Εφόσον το πρόβλημα της στύσης παραμένει άλυτο, ο ασθενής μπορεί να ζητήσει την βοήθεια ουρολόγου ανδρολόγου. Η σύγχρονη ανδρολογία μπορεί να αντιμετωπίσει τις διαταραχές της στύσης με κατάλληλες θεραπευτικές παρεμβάσεις.

• Τον αγαπούν για αυτό που είναι και όχι μόνο για την εμφάνισή του. 
  
• Όλοι οι άνθρωποι είναι σεξουαλικά όντα.
• Η επιβίωση υπερβαίνει την σεξουαλικότητα (το σεξουαλικό ενδιαφέρον πιθανώς να επανέλθει μόλις περάσει η κρίση).
• Είναι σημαντικό να μοιράζεται τα αισθήματά του.
• Να δίδει χρονικά περιθώρια στον εαυτό του σε ζητήματα σεξουαλικότητας.  
  
• Να μην αφήνει την διάγνωση να καθορίσει την ερωτική του έκφραση.
• Να προγραμματίζει το σεξ ανάλογα με τις μεταβολές της ενεργητικότητάς του.
• Να ζητάει βοήθεια όταν την χρειάζεται.

BeStrong.org.gr - 17.03.14