Γενικές πληροφορίες

Η ψυχική κατάσταση, από αρχαιοτάτων χρόνων είναι γνωστό ότι επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό την σωματική υγεία. Στην ύπαρξη ψυχικών διαταραχών αποδίδονται συνήθως σοβαρές και καταληκτικές ασθένειες.

«Έβγαλα καρκίνο, από την στεναχώρια μου», είναι η γνωστή λαϊκή ρήση που σίγουρα έχετε ακούσει. Η σύγχρονη επιστημονική έρευνα τεκμηρίωσε αυτές τις εμπειρικές παρατηρήσεις. Η κατάθλιψη σχετίζεται με την αύξηση των επιπέδων κορτιζόλης στον οργανισμό, που έχει σαν φυσικό επακόλουθο την εξασθενήσει της ανοσολογικής αντίδρασης σε εξωγενή και ενδογενή ερεθίσματα.

Η ύπαρξη της κατάθλιψης, σύμφωνα με μελέτες που έχουν γίνει σχετικά, επιδρά ίσως ακόμα και στον ρυθμό της καρκινογένεσης. Η εμφάνιση, καθώς επίσης και η πρόγνωση χρόνιων ή καταληκτικών νόσων, σχετίζονται άμεσα με την αντιμετώπιση της κατάθλιψης και του άγχους.

Εφόσον ο ασθενής πιστέψει στην αγωγή που λαμβάνει, η πρόγνωση της αρρώστιας επηρεάζεται θετικά, σύμφωνα με τις περισσότερες έρευνες για την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων, που περιλαμβάνουν συγκρίσεις με εικονικό φάρμακο.

Επομένως βάση όλων αυτών των δεδομένων, βγαίνει το συμπέρασμα ότι, πρέπει να μειώνεται το άγχος σε κάθε ασθενή με χρόνια και βαριά νόσο. Επίσης, πρέπει να αντιμετωπίζεται η συχνά συνυπάρχουσα κατάθλιψη, σε συνδυασμό με την αύξηση του επιπέδου της ελπίδας στην θεραπεία που του προτείνεται από τον γιατρό του, για την υποκείμενη νόσο.

Ο κλινικός γιατρός που παρακολουθεί τον ασθενή, οφείλει να διαγνώσει την ύπαρξη αυτών των ψυχικών νόσων του άγχους και της κατάθλιψης, παρόλο που πολλές φορές αυτό δεν είναι εύκολο. Η δυσκολία έγκειται στο γεγονός ότι τα συμπτώματα μπορεί να οφείλονται στην υποκείμενη χρόνια ή κακοήθη νόσο.

Μερικά από αυτά τα συμπτώματα είναι, για την κατάθλιψη εύκολη κόπωση, έλλειψη ενέργειας, ανορεξία, αϋπνία, μείωση της διάθεσης και για το άγχος ανησυχία, ταχυκαρδία, ενοχλήματα από το αναπνευστικό, το γαστρεντερικό και το ουροποιητικό σύστημα.

Ο πλέον έμπειρος, που ίσως μπορέσει να κάνει την διάγνωση με μεγαλύτερη βεβαιότητα είναι ο ειδικός ψυχίατρος, όπου και ζητείται η συμβουλή του. Επίσης, για την καλύτερη αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών των ασθενών αυτών, ο ψυχίατρος θα μπορέσει να συμβουλεύσει καλύτερα.

Μια ψυχοθεραπευτική υποστηρικτική στάση του γιατρού και του περιβάλλοντος, συγγενικού ή νοσηλευτικού, σε πολλές περιπτώσεις αρκεί. Σε άλλες όμως, απαιτείται φαρμακευτική ενίσχυση με αγχολυτικά ή και αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Κεφαλαιώδες σημασία έχει στην τελευταία περίπτωση, η επιλογή του κατάλληλου φαρμάκου.

Πρέπει να έχει τις λιγότερες παρενέργειες και το μικρότερο βαθμό αλληλεπίδρασης με τα φάρμακα που ήδη λαμβάνει ο ασθενής. Για να αποφευχθούν τοξικά φαινόμενα, θα πρέπει να υπάρχει η γνώση της οδού μεταβολισμού των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, καθότι τα φάρμακα συνήθως μεταβολίζονται στο συκώτι.


Σχέση άγχους & καρκίνου

Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχει ένας θετικός συσχετισμός μεταξύ ανάπτυξης άγχους και καρκίνου, καθώς επίσης και της προόδου του. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι μια εκτενής διαχρονική μελέτη απαιτείται προκειμένου οριστικά να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι το άγχος έχει μια άμεση επίδραση στην ανάπτυξη καρκίνου στους ανθρώπους.

Οι ερευνητές έχουν συμπεράνει ότι όταν ένα άτομο βρίσκεται σε κατάσταση άγχους, φυσικές αλλαγές εμφανίζονται μέσα στο σώμα του. Κατά τη διάρκεια μιας αγχωτικής κατάστασης, «ο υποθάλαμος ενεργοποιεί το βλεννογόνο αδένα, που ενεργοποιεί στη συνέχεια τους επινεφρίδιους αδένες για να παράγουν τις ορμόνες που προκαλούν τις χημικές αλλαγές στα διάφορους κύτταρα και τους ιστούς».

Αυτή η διαδικασία καλείται αντίδραση μάχης ή αποφυγής (fight or flight effect). Κατά τη διάρκεια αυτής της αντίδρασης μάχης ή αποφυγής, το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να κατασταλεί. Η καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος οδηγεί στην ευαισθησία και ευαλωτότητα σε ασθένειες, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου.

Αντιθέτως, έχει καταδειχθεί ότι τα θετικά μηνύματα από τον εγκέφαλο μπορούν να ενισχύσουν τη δυνατότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να αντιταχθεί στην ασθένεια. Η σύνδεση μεταξύ σώματος και μυαλού αποκαλείται ως ψυχονευροανοσολογία.(PNI).

Η έρευνα PNI άρχισε στη δεκαετία του '60. Οι σημερινοί ερευνητές έχουν γίνει σταδιακά περιπλοκότεροι. Οι ερευνητές PNI εξετάζουν πώς οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες όπως η αισιοδοξία και η κοινωνική υποστήριξη μετριάζουν τις αντιδράσεις του άγχους.

«Χαρτογραφούν τους βιολογικούς και κυτταρικούς μηχανισμούς με τους οποίους το άγχος επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα, και ερευνούν νέες θεωρίες, όπως η ιδέα ότι το ανοσοποιητικό σύστημα ενεργεί ως «έκτη αίσθηση» που δίνει τον εγκέφαλο πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση της υγείας του ατόμου».
Μια από τις νεώτερες θεωρίες PNI καλείται βιο-κατευθυνόμενο μοντέλο.

Δηλώνει ότι υπάρχει μια σύνδεση από το ανοσοποιητικό σύστημα στον εγκέφαλο και όχι αντιστρόφως. Σύμφωνα με αυτήν την θεωρία το ανοσοποιητικό σύστημα είναι αγγελιοφόρος που επισημαίνει τη μόλυνση ή τον τραυματισμό στον εγκέφαλο μέσω της απελευθέρωσης κάποιων πρωτεϊνών και οι οποίες αποκαλούνται προ-φλεγμονώδης Κυτοκίνες (Cytokines). Αυτές οι Κυτοκίνες ταξιδεύουν στο κεντρικό νευρικό σύστημα και τον εγκέφαλο ώστε να μεταβιβάσουν πληροφορίες σχετικά με τον κίνδυνο του σώματος.

Έπειτα, «ο εγκέφαλος απελευθερώνει τις Κυτοκίνες του, οι οποίες επισημαίνουν στο κεντρικό νευρικό σύστημα ότι πρέπει να αρχίσει ένα κύμα απαντήσεων όπως ο πυρετός και η κατάπτωση, όπου οι θεωρητικοί θεωρούν, ότι βοηθά το σώμα να προσαρμοστεί μέσω της μείωση της παραγωγής ενέργειας». Οι ερευνητές PNI ενδιαφέρονται για τις Κυτοκίνες επειδή συνοψίζουν μια εσφαλμένη αντίδραση του ανοσοποιητικού. Το άγχος αυξάνει τις ορμόνες, οι οποίες επιβραδύνουν την παράδοση των Κυτοκίνων στην περιοχή του τραυματισμού ή της μόλυνσης.

Ο Robert Ader, ένας πειραματικός ψυχολόγος, ενδιαφέρθηκε για τα ψυχοσωματικά χαρακτηριστικά της ασθένειας. Την 45η ημέρα του πειράματος γεύσης-αποστροφής του Ader, μερικοί από τους αρουραίους που χρησιμοποίησε πέθαναν. Οι περισσότεροι αρουραίοι πέθαναν μέσα στις επόμενες μέρες. Ο Ader είχε ρυθμίσει τους αρουραίους ώστε να έχουν μια αποστροφή στην γεύση της σακχαρίνης.

Ο Ader χρησιμοποίησε ένα χημικό το αποκαλούμενο Κυκλοφωσφαμίδη (cyclophosphamide), το οποίο προκαλεί ναυτία στους αρουραίους. Ο Ader έδωσε στους αρουραίους μια έγχυση αυτής της χημικής ουσίας, και αμέσως κατόπιν, θα τους έδινε ένα σακχαρούχο (με σακχαρίνη) - αρωματικό ποτό.

Μετά από 50 ημέρες, η γεύση-αποστροφή εξαφανίστηκε και το πείραμα τελείωσε. Ο Ader θέλησε να μάθει τον λόγο που οι αρουραίοι είχαν πεθάνει. Όταν ερεύνησε τις ιδιότητες της Κυκλοφωσμαμίδης (cyclophosphamide), ανακάλυψε ότι κατέστειλε ορισμένες αντιδράσεις του ανοσοποιητικού συστήματος.

Ο Ader είχε επιφέρει ακούσια μια κατάσταση στην οποία οι αρουραίοι ρυθμίστηκαν ώστε να αποδυναμώνουν τα ανοσοποιητικά τους συστήματα. Σύμφωνα με τη θεωρία του Ader, οι αρουραίοι είχαν συσχετίσει την σακχαρίνη τόσο με τη ναυτία όσο και με τα ανοσοκατασταλτικά αποτελέσματα της Κυκλοφωσμαμίδης (cyclophosphamide).

Λόγω αυτής της ψυχολογικής ένωσης, κάθε φορά που ένας αρουραίος έπαιρνε από μόνος του ένα ποτό σακχαρίνης, σκέφτόταν ότι ήταν Κυκλοφωσμαμίδη (cyclophosphamide) και τότε η ναυτία και ανοσοκαταστολή ακολουθούσε. Ο Ader έμαθε ότι οι αρουραίοι που πέθαναν ήταν αυτοί που ήπιαν το περισσότερο σακχαρούχο-αρωματικό υγρό.

Ο Ader δίδαξε ακούσια τους αρουραίους να κάνουν από μόνοι τους, αυτό που η cyclophosphamide έκανε. Αυτό το πείραμα κατέδειξε ότι το ανοσοποιητικό σύστημα θα μπορούσε να επηρεαστεί από αυτό που ένας οργανισμός πιστεύει αλλά και από αυτό που συμβαίνει στον εγκέφαλό του.

Στην προηγούμενη δεκαετία, o ψυχοβιολόγος Shamgar Ben-Eliyahu έχει εργαστεί στη σύνδεση μεταξύ του άγχους και της ανάπτυξης όγκων. Ο Ben-Eliyahu και οι συνάδελφοί του ανακάλυψαν ότι το άγχος όπως «το υποχρεωτικό κολύμπι, η χειρουργική επέμβαση και η κοινωνική αντιμετώπιση μειώνει τη δραστηριότητα των λεμφοκυττάρων στους αρουραίους για τόσο λίγο όπως μια ώρα και τόσο πολύ όπως μια ημέρα ή δύο».

Αυτοί οι τύποι άγχους προκαλούν επίσης μια αύξηση των δύο έως πέντε πτυχών σε ορισμένους τύπους όγκων. Αυτές οι αγχώδεις καταστάσεις προωθούν επίσης την αύξηση των όγκων.

Ο πανεπιστημιακός ψυχολόγος Jay Weiss Emory βρήκε τα στοιχεία ότι τα β-λεμφοκύτταρα (ο τύπος των λευκών κυττάρων του αίματος που αποκρίνονται σε ένα αντιγόνο με την παραγωγή αντισωμάτων) περιλαμβάνονται στην καταπολέμηση των κυτταρικών όγκων στους πνεύμονες των αρουραίων. Σύμφωνα με τον Weiss, τα β-λεμφοκύτταρα είναι τα άνοσα κύτταρα που είναι κυρίως ευάλωτα και επηρεάζονται πρώτα από το άγχος.

Μια άλλη μελέτη ερεύνησε τη δυνατότητα ότι το άγχος θα μπορούσε να αποδυναμώσει ένα μέρος της διαδικασίας αποκατάστασης του DNA. Σε σαράντα πέντε αρουραίους δόθηκε η Διμεθυλονιτροδοαμίνη  (dimethlynitrosamine - μια καρκινογόνος ουσία), και οι μισοί αρουραίοι ορίστηκε να βρίσκονται υπό καθεστώς άγχους.

Η Μεθυλοτρανσφεράση (methyltransferase), ένα ένζυμο επισκευής DNA που δημιουργήθηκε ως αντίδραση στην καρκινογόνο ζημία, μειώθηκε δραστικά στα λεμφοκύτταρα των ιδιαίτερα αγχωμένων ζώων που βρίσκονταν υπό πίεση, συγκρινόμενη με τα λεμφοκύτταρα που λήφθηκαν από τους αρουραίους του γκρούπ ελέγχου του άγχους.

Πειράματα σχετικά με την καταστολή ανοσοποιητικών συστημάτων και το ψυχολογικό άγχος δεν περιορίζονται μόνο σε αρουραίους εργαστηρίων. Η Janice Κ. Kiecolt-Glaser και οι συνάδελφοί της πραγματοποίησαν μια σειρά πειραμάτων στους φοιτητές Ιατρικής το 1985.

« Η Glaser και οι συνάδελφοί της τεκμηρίωσαν ότι τα κοινά αγχωτικά γεγονότα οδήγησαν στην ανοσοκαταστολή όπως ανιχνεύτηκε στα δείγματα αίματος των σπουδαστών  που λήφθηκαν κατά τη διάρκεια των εξετάσεων σε σύγκριση με παρόμοια δείγματα που λήφθηκαν έναν μήνα πριν». Αυτά τα συμπεράσματα καταδεικνύουν ότι η ανησυχία (όπως η ανησυχία που περιλαμβάνεται στην διαδικασία της δοκιμής) θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στον ανοσοποιητικό σύστημα.   

Οι χήρες σύζυγοι είναι ένα άλλο παράδειγμα του άγχους και της ανοσοκαταστολής του συστήματος. «Οι χήρες σύζυγοι, και ιδιαίτερα οι χήροι σύζυγοι, είναι σημαντικά πιο τρωτοί στην ασθένεια σε σχέση με αυτούς που δεν είναι χήροι» .

Η Ανταπόκριση των λεμφοκυττάρων (η αποτελεσματικότητα ενός μέρους του ανοσοποιητικού συστήματος που αντιμάχεται την ασθένεια μέσω της διατήρησης της ομοιόστασης (homeostasis) και την παρεμπόδιση της παραγωγής των κυττάρων) επιβραδύνεται σε ένα άτομο που έχει χάσει ένα οικείο πρόσωπο.

Όταν αυτά τα λεμφοκύτταρα υποκινούνται με τα Μιτογόνα (mitogens), [μια ουσία που προκαλεί μείωση των Μιτόσεων (mitosis)], ή την αναπαραγωγή των κυττάρων «Αυτά αναπαράγονταν σε ένα σημαντικά χαμηλότερο ποσοστό από εκείνα των ατόμων που δεν είχαν χάσει ένα σημαντικό πρόσωπο στην ζωή τους».

Είναι ένα γνωστό γεγονός ότι τα λεμφοκύτταρα έχουν κάποιους υποδοχείς στην επιφάνειά τους που προορίζονται για την υποδοχή ενός εύρους εκκρίσεων από τον εγκέφαλο έτσι ώστε να μπορούν να λειτουργήσουν ως απάντηση στα σήματα του εγκεφάλου.

Είναι πιθανό ότι η απώλεια των καθημερινών αλληλεπιδράσεων και της εγγύτητας μπορεί να αναγκάσει τον εγκέφαλο ώστε να σηματοδοτήσει τα κύτταρα του σώματος ώστε να αναπτυχθούν πιο ραγδαία από το φυσιολογικό προκειμένου να συμπληρωθεί αυτό το κενό δραστηριότητας.

Αυτό θα καθιστούσε τα λεμφοκύτταρα λιγότερο αποτελεσματικά λόγω των χημικών αλλαγών, οι οποίες εμποδίζουν την αντίδραση από τον χώρο των υποδοχέων. Αυτό αναγκάζει την ασθένεια των κυττάρων ώστε να αρχίσει να εξελίσσεται.

Αυτή η θεωρία της ασθένειας κυττάρων καλείται θεωρία επιτήρησης/παρακολούθησης του καρκίνου. Αυτή η θεωρία υποστηρίζει ότι τα καρκινικά κύτταρα είναι σταθερά αναπτυσσόμενα στο σώμα, αλλά ότι η δυνατότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να τα αναγνωρίζει ως ανώμαλα και να τα καταστρέφει, είναι αυτό που τα αποτρέπει από το να γίνουν κακοήθεις όγκοι.

Όταν ο αριθμός των καρκινικών κυττάρων γίνεται πολύ μεγάλος για να μπορεί να καταστραφεί, ή όταν τα λεμφοκύτταρα κατασταλούν ή καταπιεστούν, είναι τότε που η καρκινογένεση κάνει εμφανή τα σημάδια της.

Μια άλλη θεωρία της ανάπτυξης του καρκίνου κα της σχέσης του με το άγχος περιλαμβάνει κάτι που αποκαλείται προσωπικότητα τύπου Γ (type C personality). Ακριβώς όπως η προσωπικότητα τύπου Α, τείνει να αναπτύξει καρδιακά προβλήματα, ο τύπος προσωπικότητας Γ, τείνει να αναπτύξει καρκίνο.

Η Lydia Temoshok, μια ψυχολόγος και ο απόφοιτος φοιτητής της ο Andrew Kneier, πραγματοποίησαν μια μελέτη στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια. Οι Temoshok και Kneier σύγκριναν τις αντιδράσεις των ασθενών με κακοήθες μελάνωμα και των ασθενών με  καρδιαγγειακή πάθηση, στη λήψη  ήπιας μορφής ηλεκτροσόκ.

«Οι ασθενείς με κακοήθες μελάνωμα είχαν ισχυρότερες φυσικές αντιδράσεις στην δοκιμή, αλλά έτειναν να υποβαθμίσουν το πόσο ήταν φορτισμένοι συναισθηματικά  όταν μίλησαν στους ερευνητές κατόπιν». Η Temoshok δημιούργησε την προσωπικότητα τύπου Γ. Τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας τύπου Γ αποτελούνται από:

• Την καταστολή  ισχυρών συναισθημάτων.
• Συμμόρφωση με τις επιθυμίες των άλλων και έλλειψη δυναμισμού.
• Αποφυγή της σύγκρουσης ή συμπεριφοράς που να αντιτίθεται στους άλλους.
• Μια ήρεμη, φαινομενικώς λογική και απαθής προσέγγιση για την ζωή.
• Υπακοή στους συμβατικούς κανόνες ή συμπεριφορές και διατήρηση της εικόνας της καλοσύνης.
• Στωικισμός και αυτοθυσία.
• Μια τάση προς συναισθήματα ανημποριάς ή και απόγνωσης.
  

BeStrong.org.gr - 10.04.14