Ελέγξτε τα συμπτώματα του προχωρημένου καρκίνου
Αυτό το τμήμα περιγράφει μερικά από τα συμπτώματα που μπορούν να εμφανιστούν κατά τη διάρκεια των τελικών σταδίων του καρκίνου. Μερικά προκαλούνται από τον ίδιο τον καρκίνο, ενώ άλλα είναι το αποτέλεσμα της θεραπείας.
Μπορεί να έχετε ένα ή περισσότερα από αυτά τα συμπτώματα, ή και καθόλου. Εντούτοις, εάν έχετε συμπτώματα, αυτά μπορούν συνήθως να ελεγχθούν μέσα από την φροντίδα της νοσηλευτικής και ιατρικής σας ομάδας.
Εάν πρέπει να παρευρεθείτε στο νοσοκομείο μπορείτε να ζητήσετε και να δείτε την νοσοκόμα ανακουφιστικής φροντίδας.
Μπορούν να συμβουλέψουν τους γιατρούς και τις νοσοκόμες που σας φροντίζουν σχετικά με το πόσο πιο αποτελεσματικά μπορούν να διαχειριστούν τα συμπτώματά σας και μπορούν να προσφέρουν τη συναισθηματική υποστήριξη σε σας και τους συντρόφους σας.
Οι θεραπείες του καρκίνου
Μπορεί να σας έχουν δοθεί θεραπείες όπως η χημειοθεραπεία ή η ακτινοθεραπεία, με στόχο να ελέγξουν τον καρκίνο για κάποιο χρονικό διάστημα και παράλληλα να μειώσουν τα συμπτώματα. Μπορεί να αισθανθείτε ότι θέλετε να συζητήσετε όλες τις επιλογές θεραπείας ή να πάρετε μια δεύτερη γνώμη.
Ίσως είναι καλή ιδέα να κλείσετε ένα συγκεκριμένο ραντεβού ώστε να συζητήσετε όλες τις επιλογές που υπάρχουν με τον γιατρό σας. Μπορείτε να ζητήσετε από τους γιατρούς, να σας εξηγήσουν όλες τις θεραπείες πλήρως και για να σας πουν για τα οφέλη και τα πιθανά μειονεκτήματα κάθε θεραπείας.
Μπορείτε επίσης να τους ρωτήσετε τι είναι πιθανό να συμβεί εάν δεν έχετε καμία περαιτέρω θεραπευτική παρέμβαση. Είναι σημαντικό το να μην αισθάνεστε υπό πίεση από την οικογένεια ή τους φίλους σας για να δεχτείτε ή να αρνηθείτε την περαιτέρω θεραπεία. Η τελική απόφαση πρέπει να είναι δική σας, ακόμα κι αν συζητάτε τις επιλογές σας με τον σύντροφο ή τους φίλους σας.
Ο πόνος
Πολλοί άνθρωποι φοβούνται τον πόνο. Εντούτοις, υπάρχουν πολλά αποτελεσματικά παυσίπονα και τρόποι να διαχειριστείτε τον πόνο, έτσι ώστε τις περισσότερες φορές να μπορεί να ελεγχθεί επαρκώς. Ο καθένας αισθάνεται τον πόνο διαφορετικά. Ακόμη και οι άνθρωποι που βιώνουν τις ίδιες συνθήκες έχουν πολύ διαφορετική εμπειρία στον πόνο.
Είναι σημαντικό να βοηθήσετε τους γιατρούς και τις νοσοκόμες σας να καταλάβουν ακριβώς που εντοπίζεται ο πόνος σας, πώς αισθάνεστε και πώς σας επηρεάζει, έτσι ώστε να μπορούν να τον θεραπεύσουν αποτελεσματικά. Πολλοί άνθρωποι θεωρούν ότι πρέπει να αναβάλουν την χρήση παυσίπονων για όσο το δυνατό περισσότερο και τα λαμβάνουν μόνο όταν ο πόνος τους γίνεται αφόρητος.
Εντούτοις, εάν ο πόνος δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως μπορεί να γίνει δυσκολότερο το να ρυθμιστεί αποτελεσματικά, έτσι είναι σημαντικό να λάβετε τα παυσίπονα που ο γιατρός σας συνιστά και με τον τρόπο που εκείνος σας συμβουλεύει. Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι παυσίπονων για διαφορετικούς τύπους πόνου.
Ο τύπος παυσίπονου πρέπει επίσης να ταυτιστεί με το πόσο έντονος είναι ο πόνος. Οι διεθνείς οδηγίες καθορίζουν τους τύπους παυσίπονων που είναι αποτελεσματικότερα για τα διαφορετικά επίπεδα πόνου. Αυτό είναι γνωστό ως αναλγητική σκάλα. Συστήνει συγκεκριμένους τύπους παυσίπονων για τον ήπιο, μέτριο και δριμύ πόνο.
- Ήπιος πόνος - ήπια παυσίπονα ή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, παραδείγματος χάριν παρακεταμόλη ή ιβουπροφαίνη (ibuprofen).
- Μέτριος πόνος - αδύνατα παυσίπονα οπιούχων όπως η κωδεΐνη.
- Δριμύς πόνος - ισχυρά παυσίπονα οπιούχων, παραδείγματος χάριν μορφίνη.
Για μερικούς τύπους πόνων μπορούν να σας δοθούν άλλοι τύποι φαρμάκων που μπορείτε να λάβετε όπως επίσης και τα παυσίπονα που λαμβάνετε. Τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα, τα αντικαταθλιπτικά χάπια, αντιεπιληπτικά (που χρησιμοποιούνται συνήθως για να θεραπεύσουν την επιληψία) και οι μυοχαλαρωτικές ουσίες μπορούν να βοηθήσουν με τους διαφορετικούς τύπους πόνων.
Εάν έχετε συχνό ή σταθερό πόνο είναι σημαντικό να λαμβάνετε τα παυσίπονα τακτικά. Κάθε δόση του παυσίπονου πρέπει να είναι αρκετή ώστε να ελέγξει επαρκώς τον πόνο σας μέχρι την επόμενη δόση. Εάν ο πόνος επιστρέφει πριν από την επόμενη δόση σας, ενημερώστε το γιατρό ή τη νοσοκόμα σας έτσι ώστε να μπορούν να σας δώσουν μια πιο αποτελεσματική δόση ή ένα άλλο ισχυρό φάρμακο.
Μπορεί να πάρει μερικές ημέρες μέχρι να λάβετε τα φάρμακα και τις δόσεις αποτελεσματικά, έτσι είναι πρόθυμο να αναμένετε και να ενημερώσετε τον γιατρό σας εάν ο πόνος δεν ελέγχεται. Μερικοί άνθρωποι βρίσκουν χρήσιμο το να κρατήσουν ένα ημερολόγιο καταγραφής πόνου, κατά την φάση που τον βιώνουν.
Τα ισχυρά παυσίπονα έχουν τρεις κοινές παρενέργειες - υπνηλία, ναυτία και δυσκοιλιότητα. Η υπνηλία συνήθως υποχωρεί μετά από μερικές ημέρες, έτσι ώστε να είναι δυνατό για σας να μην βιώνετε τον πόνο ενώ παράλληλα να είστε και σε ικανοποιητική επαγρύπνηση ώστε να κάνετε όλα αυτά που επιθυμείτε να κάνετε.
Εάν αισθάνεστε άρρωστοι, τα χάπια για την ναυτία/αναγούλα μπορούν να σας βοηθήσουν, και η ασθένεια εξομαλύνεται συνήθως βαθμιαία μέσα σε διάρκεια μερικών ημερών. Η δυσκοιλιότητα είναι μια τέτοια κοινή παρενέργεια ώστε ο καθένας που παίρνει ισχυρά παυσίπονα πρέπει να λαμβάνει ένα καθαρτικό τακτικά. Πολλοί άνθρωποι πρέπει να λάβουν ένα που να μαλακώνει την αφόδευση και ένα που να υποκινεί το έντερο.
Ρωτήστε το γιατρό ή το φαρμακοποιό σας για περαιτέρω συμβουλές. Μην φοβάστε να διαφοροποιήσετε την δόση των καθαρτικών σας ώστε να διευκολύνετε τα έντερά σας να κινούνται πιο εύκολα.
Τα περισσότερα παυσίπονα είναι διαθέσιμα ως υγρά φάρμακα. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε αυτά εάν έχετε προβλήματα με την κατάποση των ταμπλετών. Μερικά παυσίπονα μπορούν να δοθούν ως επιδερμικό επίθεμα. Εάν δεν μπορείτε να καταπιείτε, ή εάν είστε νυσταγμένοι ή ταραγμένοι και δεν θέλετε να καταπιείτε τις ταμπλέτες ή τα υγρά φάρμακα, το παυσίπονο μπορεί να δοθεί μέσω ενός μικροσκοπικού σωλήνα που παρεμβάλλεται ακριβώς κάτω από το δέρμα, το στομάχι ή τον βραχίονα.
Αρκετό παυσίπονο χορηγείται για 24 ώρες και αποτελείται από μια μικρή φορητή αντλία (ένας οδηγός συρίγγων) χρησιμοποιείται ώστε να παρέχει μια συνεχή δόση φαρμάκου. Η αντλία τοποθετείται από έναν γιατρό ή μια νοσοκόμα.
Ένας οδηγός συρίγγων είναι πολύ εύκολο να τοποθετηθεί. Εάν είστε σε θέση να κινηθείτε και να περπατήσετε, ο οδηγός συρίγγων μπορεί να μεταφέρεται σε μια ειδική δερμάτινη θήκη ή στην τσέπη. Εάν είστε στο κρεβάτι, μπορεί να τοποθετηθεί στο τραπεζάκι του κρεβατιού ή να διπλωθεί κάτω από ένα μαξιλάρι. Άλλα φάρμακα, παραδείγματος χάριν για να αντιμετωπιστεί η ναυτία/αναγούλα, μπορούν επίσης να δοθούν από τον οδηγό συρίγγων.
Τα παυσίπονα που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο του πόνου δεν προκαλούν εθισμό
Πολλοί άνθρωποι με καρκίνο ρωτούν εάν θα εθιστούν στα φάρμακα όπως η μορφίνη, ή εάν θα είναι ταραγμένοι και ανίκανοι να φροντίσουν τον εαυτό τους. Η απάντηση είναι «όχι». Οι άνθρωποι που γίνονται εθισμένοι στα φάρμακα, επιλέγουν αρχικά να τα πάρουν, και μετά συνεχίζουν την χρήση τους επειδή έχουν ψυχολογική ανάγκη για αυτά.
Αυτό είναι πολύ διαφορετικό σε κάποιον που βιώνει τον πόνο και ο οποίος πρέπει να συνεχίσει την χρήση των φαρμάκων για να κρατήσει τον πόνο του υπό έλεγχο. Οι άνθρωποι στον πόνο έχουν μια φυσική ανάγκη στο να πάρουν το συγκεκριμένο φάρμακο παρά μια ψυχολογική ανάγκη.
Δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος για εσάς να εθιστείτε στα παυσίπονα όπως η μορφίνη
Η δόση που παίρνετε θα προσαρμοστεί προσεκτικά στις δικές σας ανάγκες και θα αυξηθεί μόνο εάν ο πόνος σας χειροτερέψει. Η σωστή δόση είναι η δόση που οριοθετεί τον πόνο σας. Πολλοί άνθρωποι μένουν στην ίδια δόση μορφίνης για πολλούς μήνες.
Εντούτοις, μπορεί να είναι επιβλαβές το να σταματήσετε να παίρνετε τη μορφίνη ξαφνικά. Εάν ο πόνος σας ανακουφίζεται από κάποια άλλη θεραπεία, παραδείγματος χάριν η ακτινοθεραπεία, η δόση μπορεί να μειωθεί βαθμιαία υπό την επίβλεψη του γιατρού ή της νοσοκόμας σας.
Συναισθηματική υποστήριξη
Τα ισχυρά αισθήματα ή και συναισθήματα όπως ο φόβος, ή ανησυχία, η κατάθλιψη και η κούραση μπορούν να καταστήσουν τον πόνο σας χειρότερο. Έτσι λοιπόν, είναι σημαντικό να προσπαθήσετε να διαχειριστείτε τόσο τις συναισθηματικές όσο και τις φυσικές αιτίες του πόνου σας.
Μαθαίνοντας να χαλαρώνετε και να απαλλάσσεστε από μερικούς από τους φόβους και τις ανησυχίες σας, έστω μόνο για ένα μικρό διάστημα κάθε ημέρας, μπορεί να παίξει έναν πολύ σημαντικό και χρήσιμο ρόλο στον έλεγχο του πόνου σας. Μπορείτε να χαλαρώσετε με το να ενημερωθείτε για τις διαφορετικές ομάδες μυών γύρω από το σώμα σας και την εκμάθηση τους πώς μπορείτε να τους χαλαρώνετε έτσι ώστε να μπορείτε να το κάνετε αυτό συνειδητά όταν είστε υπό πίεση ή σε φάση πόνου.
Η νοερή απεικόνιση ή η καθοδηγημένη φαντασίωση εικόνων, σας βοηθά για να φέρετε ευτυχισμένες και χαλαρωτικές εικόνες στο μυαλό σας. Αυτές μπορούν να βοηθήσουν στο να σας αποσπάσουν την προσοχή και να υπερνικήσουν ένα μέρος του πόνου σας.
Το μασάζ με κατευναστικά αρωματοθεραπευτικά έλαια σας βοηθά επίσης να χαλαρώσετε. Πολλοί άνθρωποι διαπιστώνουν ότι η χαλάρωση και η νοερή απεικόνιση μπορούν να τους βοηθήσουν ώστε να ελέγξουν τον πόνο τους.
Αισθανόμενος άρρωστος
Εάν αισθάνεστε άρρωστοι ή έχετε πρόβλημα στο να μπορείτε να διατηρείτε την τροφή, ο γιατρός σας μπορεί να σας γράψει μια συνταγή φαρμάκων για την ναυτία/αναγούλα που θα σας βοηθήσει. Αυτό μπορεί να σας δοθεί ως ταμπλέτα, ή να σας δοθεί ως υπόθετα που τοποθετούνται στην πίσω δίοδο σας (εάν δεν μπορείτε να κατορθώσετε να καταπιείτε τις ταμπλέτες). Τα φάρμακα για την ναυτία/αναγούλα, πρέπει να λαμβάνονται τακτικά για να αποτρέψουν την επιστροφή της ναυτίας/αναγούλας.
Διατροφικά προβλήματα
Πολλοί άνθρωποι χάνουν την όρεξή τους και μπορεί επίσης να αισθάνονται μερικές φορές άρρωστοι. Αυτά μπορεί να είναι συμπτώματα η της ίδιας της ασθένειας ή λόγω της θεραπείας, όπως η ακτινοθεραπεία και η χημειοθεραπεία. Μπορείτε να ανακατεύεστε ακόμη και από τη θέα και τη μυρωδιά των τροφίμων.
Τα μικρά συχνά και απλά γεύματα, που επικεντρώνονται στα αγαπημένα τρόφιμά σας, είναι πιθανό να είναι πιο θελκτικά για εσάς. Εντούτοις, καθώς γίνεστε πιο άρρωστοι, ο μεταβολισμός σας επιβραδύνεται και το σώμα σας δεν μπορεί να αφομοιώσει τα τρόφιμα τόσο καλά ή να λάβει τα θρεπτικά συστατικά τους. Σε αυτή τη φάση είναι σημαντικό να μην εξαναγκάσετε τον εαυτό σας στο να φάει.
Μπορεί να θελήσετε να δοκιμάσετε υγρά γεύματα όταν δεν αισθάνεστε ικανός να φάτε ένα κατάλληλο γεύμα. Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι υγρών γευμάτων. Ο γιατρός ή η νοσοκόμα σας μπορεί να σας συμβουλέψει για το πιο είναι καλύτερο για σας και μπορεί να ρυθμίσει ένα συμπλήρωμα, συχνά με συνταγή.
Μπορεί να υπάρξει κάποια στιγμή που ακόμη και τα υγρά γεύματα να είναι πάρα πολύ παχιά και δύσκολο στο να τα αφομοιώσετε και ίσως επιθυμείτε να έχετε μόνο νερό, χυμούς ή τσάι. Οι μικρές ποσότητες υγρών, μπορεί να είναι όλα όσα χρειάζεστε ώστε να είστε άνετα. Οι άνθρωποι συνήθως δεν αισθάνονται πεινασμένοι σε αυτή τη φάση. Μπορεί να παρατηρήσετε ότι το στόμα σας είναι πολύ ξηρό.
Αυτό δεν είναι ένα σημάδι ότι είστε αφυδατωμένοι ή ότι πρέπει να πιείτε περισσότερα υγρά. Σε κάποιο βαθμό, οι άνθρωποι σταματούν να καταναλώνουν ακόμα και το νερό και το μόνο που επιθυμούν είναι το να κρατήσουν το στόμα τους υγρό με το να το καθαρίσουν ήπια.
Μπορεί να θελήσετε να εκμυζήσετε τα κομμάτια των φρούτων όπως ο ανανάς. Οι χυμοί φρούτων μπορούν να μετατραπούν σε γλειφιτζούρια πάγου ή σε κύβους πάγου με τους οποίους μπορείτε να υγραίνετε το στόμα σας. Εάν ένα ξηρό στόμα σας εμποδίζει από το να είστε σε θέση να φάτε ή να μιλήσετε, ο τεχνητός ψεκασμός ή παστίλιες σάλιου μπορούν να σας βοηθήσουν.
Μπορεί επίσης να θελήσετε να δείτε έναν διαιτολόγο για συμβουλές σχετικά με οποιοδήποτε από τα ανωτέρω ζητήματα. Ο γιατρός ή η νοσοκόμα σας μπορεί να μεριμνήσει για κάτι τέτοιο.
Η κούραση και αδυναμία
Η κούραση (το συναίσθημα εξάντλησης όλες ή κάποιες φορές) είναι ένα κοινό και δύσκολο πρόβλημα για τους ανθρώπους με προχωρημένου σταδίου καρκίνο. Μπορεί να προκληθεί είτε από την ανάπτυξη του καρκίνου είτε με την αντιμετώπιση άλλων συμπτωμάτων, όπως ο πόνος.
Εάν αισθάνεστε κουρασμένοι, είναι σημαντικό να ρυθμίσετε και να εξοικονομήστε την ενέργειά σας σχετικά με τα πράγματα που είναι σημαντικά για εσάς και που απολαμβάνετε, παρά το συναίσθημα ότι πρέπει να κάνετε πράγματα γύρω από το σπίτι. Αφήνοντας άλλους ανθρώπους να κάνουν αυτές τις εργασίες μπορεί να σας βοηθήσει να εξοικονομήσετε ενέργεια για πράγματα που θέλετε πραγματικά να κάνετε.
Κάνοντας τόσα πράγματα όσα σας ευχαριστούν, αλλά να θυμάστε να μην προκαλέσετε στον εαυτό σας οποιαδήποτε ζημιά με το να κάνετε πάρα πολλά - μπορείτε απλά να ξεκουραστείτε και να χαλαρώσετε λίγο περισσότερο την επόμενη ημέρα εάν το χρειάζεστε.
Η κούραση και η αδυναμία μπορεί να κάνουν για εσάς δυσκολότερο το να επικεντρωθείτε ή να συμμετέχετε πλήρως σε αυτά που συμβαίνουν γύρω σας. Έτσι, εάν έχετε σημαντικά πράγματα να κάνετε ώστε να διευθετήσετε σημαντικές σας υποθέσεις, είναι σημαντικό να τα κάνετε το συντομότερο δυνατόν. Μπορεί επίσης να αισθανθείτε πιο χαλαρωμένοι μόλις αυτά διευθετηθούν.
Σωματικές αλλαγές
Ο καρκίνος μπορεί να προκαλέσει ορισμένες αλλαγές στο σώμα σας, που οι γιατροί σας να θελήσουν να θεραπεύσουν ακόμη και σε ένα προχωρημένο στάδιο. Θεραπεύοντας τις αλλαγές μπορεί να οδηγήσει σε μια μεγάλη βελτίωση ως προς το πώς αισθάνεστε και το πόσο πράγματα μπορείτε να κάνετε. Οι αλλαγές περιλαμβάνουν:
- Υψηλά επίπεδα ασβεστίου στο αίμα σας (hypercalcaemia). Αυτό μπορεί να σας κάνει να αισθάνεστε άρρωστοι ή να είστε άρρωστοι και μπορεί να προκαλέσει σύγχυση, δυσκοιλιότητα και να καταστήσει τον πόνο δύσκολο στο να τον διαπραγματευτείτε. Μερικές ημέρες θεραπείας στο νοσοκομείο ή σε έναν ξενώνα με την χορήγηση του φαρμάκου (bisphosphonates) που δίνεται μέσω μετάγγισης θα βοηθήσει ώστε να μειωθούν τα επίπεδα ασβεστίου.
- Η αυστηρή αναιμία μπορεί να σας καταστήσει πολύ κουρασμένους και με δυσφορία στην ανάσα. Μια μετάγγιση αίματος μπορεί να σας κάνει να νιώσετε καλύτερα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.
- Οι μολύνσεις διάφορων ειδών μπορούν να σας κάνουν να αισθάνεστε πολύ άρρωστοι, αλλά μπορούν συνήθως να αντιμετωπιστούν από τα αντιβιοτικά που δίνονται ως ταμπλέτες ή μέσω μετάγγισης.
- Το υγρό γύρω από την καρδιά ή τους πνεύμονές σας ή στην κοιλία σας (διατήρηση υγρού) μπορεί να καταστήσει δύσκολη την αναπνευστική λειτουργία, και μπορεί να σας κάνει να αισθάνεστε φουσκωμένοι και ανήσυχοι. Η απορρόφηση ενός μέρους του υγρού μέσω ενός σωλήνα αποξηράνσεων, μπορεί να σας κάνει να νοιώσετε πιο άνετα. Αυτό μπορεί να χρειαστεί να επαναληφθεί εάν το υγρό δημιουργηθεί ξανά.
- Οι πληγές πίεσης είναι κοινές όταν ξοδεύετε πολύ χρόνο στο κρεβάτι ή σε μια καρέκλα χωρίς κίνηση. Τα ειδικοί στρώματα και οι προστάτες τακουνιών μπορούν να βοηθήσουν ώστε να αποτραπούν αυτές.
- Εάν αισθάνεστε ταραγμένοι ή μπερδεμένοι, οι γιατροί σας μπορούν να ορίσουν τα φάρμακα ώστε να σας βοηθήσουν να αισθανθείτε πιο ήρεμοι.
- Εάν έχετε προβλήματα στο να εκκενώσετε την κύστη σας, αυτό μπορεί να εξεταστεί με την τοποθέτηση ενός λεπτού, εύκαμπτου σωλήνα (καθετήρα) στην κύστη ώστε να στραγγίξει τα ούρα. Η κατοχή ενός καθετήρα σημάνει ότι δεν θα έχετε την ταλαιπωρία της προσπάθειας να χρησιμοποιήσετε ουροδοχείο ή ένα μπουκάλι εάν δεν μπορείτε να μετακινηθείτε από το κρεβάτι σας.
- Εάν είστε με κομμένη ανάσα, το οξυγόνο μπορεί να σας βοηθήσει. Ο γιατρός σας μπορεί να το ρυθμίσει για εσάς μέσω συνταγής.
Συμπληρωματική φροντίδα
Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν τις συμπληρωματικές θεραπείες πρακτικές και βοηθητικές στο να αισθανθούν δυνατότεροι και πιο σίγουροι όσον αφορά το θάνατο. Μπορούν μερικές φορές να χρησιμοποιηθούν παράλληλα με τις συμβατικές θεραπείες και τα φάρμακα.
Οι συμπληρωματικές θεραπείες μπορούν να βοηθήσουν ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής και η ευημερία και μπορούν επίσης μερικές φορές να βοηθήσουν ώστε να μειωθούν τα συμπτώματα. Κάποιες συμπληρωματικές θεραπείες, όπως η περισυλλογή ή η νοερή απεικόνιση μπορεί να γίνει από τα άτομα με δυσμενή πρόγνωση και οι ίδιοι με αυτόν τον τρόπο μπορεί να μειώσουν την ανησυχία τους.
Άλλη θεραπεία όπως το ευγενές μασάζ, μπορεί να γίνει από τους συγγενείς ή τους φροντιστές και μπορεί να τους βοηθήσει ώστε να υποστηρίξουν το πρόσωπο που έχει δυσμενή πρόγνωση.
Η φυσική επαφή και το άγγιγμα, μπορεί να είναι κάποιοι από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους υποστήριξης των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν την αβεβαιότητα, το φόβο ή τον πόνο, είτε συναισθηματικής φύσης είτε φυσικής. Το να αγγίζεις κάποιον ευγενικά, μπορεί να σημαίνει το πόσο πολύ νοιάζεσαι για εκείνον.
Πολλοί ξενώνες και νοσοκομεία προσφέρουν την συμπληρωματική θεραπεία παράλληλα με τη συμβατική θεραπεία. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν: Αρωματοθεραπεία, Μασάζ, Τεχνικές χαλάρωσης, Νοερή απεικόνιση ή καθοδηγούμενη σύλληψη εικόνων, Βελονισμός.
Μιχάλης Πατρικαρέας
Ψυχολόγος - Κοινωνιολόγος