Η ανθρώπινη σχέση αποτέλεσε (και αποτελεί) σημείο εστίασης της προσοχής πολλών επιστημόνων, (ψυχολόγων, κοινωνιολόγων, ανθρωπολόγων κ.α.). Σήμερα υπάρχουν πολλά στοιχεία που δείχνουν ότι αυτή η σχέση, που αποτελεί δομικό στοιχείο της κοινωνίας, βρίσκεται σε κρίση.

Η σχέση ανάμεσα στο γιατρό και τον ασθενή, αποτελεί μια ιδιαίτερη μορφή ανθρώπινης σχέσης. Το φαινόμενο της δυσαρέσκειας του αρρώστου με το γιατρό επιτείνεται δραματικά στις μέρες μας.

Ο ξένος αλλά και ο ελληνικός τύπος φιλοξενούν συχνά καταγγελίες αρρώστων, πιθανά ως έκφραση της δυσαρέσκειάς τους από συγκεκριμένες στάσεις και συμπεριφορές των γιατρών τους.

Υπάρχουν αρκετά σημεία και συμπτώματα που δείχνουν ή επιβεβαιώνουν το ανησυχητικό αυτό φαινόμενο της διάσπασης, δηλαδή της σχέσης ανάμεσα στο γιατρό και τον άρρωστο.

Κάθε λαό χαρακτηρίζουν διάφορα συστήματα πεποιθήσεων-δοξασιών, με βάση τα οποία ερμηνεύονται οι στάσεις, αντιλήψεις των ατόμων όσον αφορά την υγεία και την ασθένεια. Ανάμεσα σ' αυτά σημαντική παρουσία έχουν οι πνευματιστικές (animistic), θρησκευτικές (religious) και επιστημονικές (scientίfic) πεποιθήσεις (beliefs).

Η αναγνώριση των ιδιαιτεροτήτων αυτών, σχετικά με την αντίληψη, αναφορικά με την ασθένεια, του αρρώστου, εκτιμάται ότι θα βοηθήσει το γιατρό να κατανοήσει καλύτερα τον άρρωστο του και να σχεδιάσει αποτελεσματικά την θεραπευτική παρέμβασή του.


Τύποι ασθενών

Σ' αυτήν την πρόσωπο με πρόσωπο επαφή του γιατρού με τον ασθενή, αναμένεται ο ασθενής να είναι λιγότερο ή περισσότερο παθητικός στην μεταξύ τους αλληλεπίδραση (interaction). Ανάλογα με το βαθμό της παθητικότητας του ασθενούς οι Szasz and Hollander διέκριναν τρία διαφορετικά πρότυπα (models), όσον αφορά τη σχέση γιατρού-ασθενούς.

• Στον πρώτο τύπο αλληλεπίδρασης, ενεργητικότητας - παθητικότητας (activity- pοssivity model), ο ασθενής είναι εξ' ολοκλήρου παθητικός, υποτακτικός, ακινητοποιημένος και παραδομένος στα χέρια του γιατρού. Τέτοια μορφή σχέσης βρίσκεται σε ειδικές καταστάσεις όπως σ' επείγοντα περιστατικά (σοβαρά τραύματα, καταπληξία ή κώμα), στο χειρουργείο ή στην ηλεκτροσπασμοθεραπεία (σε ψυχιατρικούς ασθενείς). Η σχέση αυτή γιατρού-ασθενούς είναι παρόμοια μ' αυτήν του πατέρα και του απροστάτευτου βρέφους.
• Στον δεύτερο τύπο της σχέσης γιατρού - ασθενούς της καθοδήγησης-συνεργασίας (guidance-cooperation model), ο ασθενής είναι μεν λιγότερο παθητικός απ' ότι στην προηγούμενη κατάσταση, αλλά είναι υπάκουος στις απαιτήσεις του γιατρού και εκτελεί όσα του ζητήσει. Τέτοια σχέση παρατηρείται στα περισσότερα έκτακτα περιστατικά και ιδιαίτερα αυτά που αφορούν εμπύρετες - λοιμώδεις καταστάσεις. Στις καταστάσεις αυτές o ασθενής γνωρίζει τι συμβαίνει γύρω του και είναι ικανός ν' ακολουθήσει τις οδηγίες του γιατρού ασκώντας σε κάποιο βαθμό την κρίση του. Το υπόδειγμα αυτό έχει το πρότυπο του στη σχέση του πατέρα και του παιδιού του (παιδική ή εφηβική ηλικία).
• Τέλος στον τρίτο τύπο αλληλεπίδρασης, της ώριμης συμμετοχής, (mutual partίcipation), οι ασθενείς είναι ικανοί ή ζητούν μόνοι τους, να αναλάβουν τη φροντίδα του εαυτού τους. Αυτός ο τύπος αλληλεπίδρασης, που χαρακτηρίζεται από υψηλή συμμετοχή του ασθενούς στη διαχείριση της αρρώστιας του, συναντιέται στα χρόνια νοσήματα όπως η υπέρταση, o σακχαρώδης διαβήτης, η εκφυλιστική αρθροπάθεια κ.α., καθώς και σ΄ όλες τις δραστηριότητες αγωγής υγείας (health education) που ο γιατρός προωθεί μέσα στο ιατρείο του ή στην κοινότητα. Ο τύπος της σχέσης αυτής δεν είναι κατάλληλος για παιδιά ή άτομα με νοητική ανεπάρκεια, ή με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Ο τύπος της σχέσης αυτής είναι παρόμοιος μ' αυτή του ενήλικα προς ενήλικα.
  

• Να τον υποδεχθεί ευγενικά σύμφωνα με τις τοπικά επικρατούσες αντιλήψεις και συνήθειες.
• Να τον ακούσει με υπομονή και να του δείξει ότι κατανοεί τα προβλήματα και την κατάστασή του. Σύμφωνα με τον Blum οι ασθενείς περιμένουν από τον γιατρό να υποδυθεί το ρόλο του παρηγορητή (conforter) και του εξομολογητή (confessor). Το ίδιο μπορεί να παρατηρήσει και o αναγνώστης στα λόγια μιας κυρίας 50 χρόνων από την Κρήτη μ' έντονα προβλήματα στη συζυγική σχέση, που επισκέπτεται το γιατρό και του λέει "αντί να πάω σε ψυχολόγους προτιμώ να τα συζητήσω με τον οικογενειακό μου γιατρό, που σέβεται τις χριστιανικές μου αντιλήψεις και που τον χρειάζομαι ως εξομολόγο".
• Να σεβαστεί τις δικές του αντιλήψεις, όσον αφορά την προέλευση της ασθένειας και την αξιολόγηση των συμπτωμάτων του, καθώς και τις συνήθειες του σχετικά με την υγεία. Επίσης ο ασθενής προσδοκά από το γιατρό να σεβαστεί τις ηθικές του αρχές σχετικά με την εξέταση του σώματός του, όπως αυτές δημιουργήθηκαν κάτω από πολυποίκιλες πολιτιστικές και κοινωνικές επιδράσεις. Στη χώρα μας αρκετοί ασθενείς αναφέρουν ότι αισθάνονται, εκτός του φόβου και του άγχους, πριν την επίσκεψη στο γιατρό και ντροπή. Το συναίσθημα αυτό σήμερα δε φαίνεται να συνδέεται με την αρρώστια που ο ασθενής φαντάζεται ότι έχει, όπως συνέβαινε παλαιότερα, αλλά με προκαταλήψεις που αφορούν την εξέταση του σώματός του.
• Να τον ενημερώσει σωστά και απλά -χρησιμοποιώντας τη δική του γλώσσα, για τη διάγνωση της αρρώστιας του, για τις απαιτούμενες συμπληρωματικές διαγνωστικές εξετάσεις και τις αναγκαίες θεραπευτικές ενέργειες.
• Να αναπτύξουν μια καλή σχέση μεταξύ τους, πάνω στην οποία θα βασιστεί και η περαιτέρω παρακολούθηση της διαγνωσθείσας ασθένειας, καθώς και όποιων άλλων προβλημάτων υγείας που θα δημιουργηθούν στο μέλλον. Είναι σημαντικό να γνωρίζει ο γιατρός τις φαντασιώσεις, όσο και τις προσδοκίες του ασθενούς του πριν την προγραμματισμένη επίσκεψη στο ιατρείο; Ασφαλώς και ναι, αφού η ανάπτυξη καλής σχέσης ανάμεσα στο γιατρό και τον ασθενή εξαρτάται και από την κατανόηση της κατάστασης που βρίσκεται ο ασθενής και από την ικανοποίηση των προσδοκιών του.
  

BeStrong.org.gr - 27.03.14