Τι είναι η ανδρική στειρότητα;

Οι γιατροί γενικά χρησιμοποιούν τον όρο στειρότητα, για να περιγράψουν την αδυναμία του ζευγαριού να επιτύχει σύλληψη μετά από ένα χρόνο με συχνές σεξουαλικές επαφές χωρίς χρήση αντισύλληψης. Η ανδρική στειρότητα σημαίνει στο να μη μπορεί το αναπαραγωγικό σύστημα του άνδρα, να εκσπερματώνει ή να παράγει υγιές σπέρμα.

Ο καρκίνος και η θεραπεία του, στους άνδρες μπορεί μερικές φορές να προκαλέσει στειρότητα. Η στειρότητα μπορεί να είναι προσωρινή ή μόνιμη ανάλογα με τα φάρμακα που παίρνετε ή την χειρουργική επέμβαση που έχετε κάνει.

Υπάρχουν πολλές διαφορετικές αιτίες για τη στειρότητα στους επιζώντες του καρκίνου. Είναι καλύτερο να συζητηθεί ο κίνδυνoς για τη στειρότητα με τον γιατρό σας, προτού να αρχίσει η θεραπεία.

Υπάρχουν επιλογές για τους επιζώντες του καρκίνου, που θέλουν να αποκτήσουν παιδιά και μπορεί να έχουν τη στειρότητα ως αποτέλεσμα της θεραπείας τους. Η στειρότητα ως γεγονός ή ακόμα και η γνώση ότι εσείς έχετε τον κίνδυνο στειρότητας, μπορεί να έχει επιπτώσεις σε σας συναισθηματικά.

Εάν θέλετε να αποκτήσετε παιδιά, είναι κατανοητό ότι μόνο και η σκέψη για τη στειρότητα, σας φέρνει την αίσθηση της λύπης ή της ανησυχίας. Εάν ανησυχείτε για τη στειρότητα, προγραμματίστε μια συνάντηση με τον ουρολόγο ή κάποιο άλλο μέλος της ιατρική σας ομάδας, για να συζητήσετε οποιεσδήποτε ανησυχίες ή ερωτήσεις έχετε.


Ποια τα αίτια της ανδρικής στειρότητας;

Η γονιμότητα των ατόμων μπορεί να βλαφτεί από πολλούς διαφορετικούς παράγοντες όπως:

• Γενετικοί : Η ανδρική στειρότητα μπορεί να κληρονομηθεί, ειδικά όταν έχουν χαθεί τα ανθρώπινα Υ-χρωμοσώματα. Ένα μικροσκοπικό κομμάτι του γενετικού κώδικα.. Τα άτομα που έχουν γενετικές αιτίες για τη στειρότητά τους, μπορούν να περάσουν το πρόβλημα στους γιούς τους.
• Ορμονικοί: Οι άνδρες των οποίων οι ορμόνες δεν βρίσκονται σε ισορροπία, μπορεί να έχουν στειρότητα. Αυτό το γεγονός μπορεί μερικές φορές να αφορά τον καρκίνο ή και τη θεραπεία του.
• Φυσικοί: Μερικά άτομα γεννιούνται χωρίς μέρη των σωλήνων που διαμορφώνουν τη διάβαση, για το ώριμο σπέρμα να ταξιδέψει στις περιοχές κοντά στον προστάτη, όπου αναμιγνύεται με τα υγρά μέρη του σπέρματος, αμέσως προτού να εκσπερματίσει ένα άτομο. Αυτοί οι σωλήνες μπορούν επίσης να εμποδιστούν από τον ιστό σημαδιών μετά από τραυματισμό ή μόλυνση.
• Ασθένειες: Μερικές ασθένειες όπως, καρκίνος, διαβήτης, παρωτίτιδα ή φυματίωση μπορούν να προκαλέσουν χαμηλά σπερματικά επίπεδα.
• Περιβαλλοντικοί: Η έκθεση στην υψηλή θερμότητα, τα μικροκύματα ή τα φυτοφάρμακα μπορεί να έχει επιπτώσεις στη γονιμότητα.
• Τρόπος ζωής: Η παχυσαρκία, η χρήση καπνού, το αλκοολ και τα αναβολικά στεροειδή για το σώμα μπορούν να έχουν επιπτώσεις στην ποιότητα ενός ανθρώπινου σπέρματος.
• Ηλικία: Η ποιότητα σπέρματος μπορεί να μειωθεί με την ηλικία.
• Καρκίνος και θεραπεία: Μερικοί τύποι θεραπειών του καρκίνου μπορούν να παρεμποδίσουν την ανθρώπινη γονιμότητα, είτε προσωρινά, είτε μόνιμα.
  

• Καρκίνος των όρχεων: Ο καρκίνος των όρχεων εμφανίζεται στους άνδρες που βρίσκονται στην γόνιμη ηλικία των 20-40 ετών.  Μια ιδιαιτερότητα του καρκίνου των όρχεων είναι ότι εμφανίζονται διαταραχές της σπερματογένεσης ήδη στο χρόνο που τίθεται η διάγνωση πριν από οποιοδήποτε θεραπεία. Η γονιμότητα μπορεί να είναι φτωχή στα δύο έτη προτού να βρεθεί ο ορχικός καρκίνος. Μόνο 1-3% τοις εκατό των ατόμων με τον ορχικό καρκίνο παθαίνουν τον καρκίνο και στους δύο όρχεις. Ορισμένοι όγκοι δρουν άμεσα επί της λειτουργίας του αντίστοιχου υγιούς όρχεως και προκαλούν κατ’ αυτόν τον τρόπο βλάβες σπερματογένεσης.
• Hodgkin - λέμφωμα - λευχαιμία: Αφορά περισσότερο τους νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς. Η πρόσφατη χειρουργική επέμβαση, ο πυρετός ή η φυσική πίεση που αυτοί οι επιζώντες μπορούν να δοκιμάσουν, μπορούν συχνά να έχουν επιπτώσεις στην ποιότητα του σπέρματός τους.
  

• Ακτινοβολία: Η ακτινοβολία προκαλεί βλάβες του σπερματικού επιθηλίου και διαταραχές της σπερματογένεσης οι οποίες εμφανίζονται υπό την μορφή ολιγοσπερμίας ή αζωοσπερμίας. Η βαρύτητα της βλάβης και η ικανότητα ανάνηψης του σπερματικού επιθηλίου με ομαλοποίηση της σπερματογένεσης εξαρτάται από την ολική δόση της ακτινοβολίας και την έκταση των πεδίων ακτινοβολούντα.
  

1. Εάν ο όρχις είναι κοντά στην περιοχή της ακτινοβόλησης, η θεραπεία ακτινοβολίας μπορεί να επιβραδύνει ή να σταματήσει την παραγωγή κυττάρων σπέρματος. Οι ασπίδες μολύβδου μπορούν να προστατεύσουν τους όρχεις κατά τη διάρκεια της ακτινοβολίας που στοχεύει σε ένα κοντινό όργανο όπως τον προστάτη, αλλά η ακτινοβολία μπορεί σε μικρότερο βαθμό βέβαια, ακόμα να διαπεράσει στους όρχεις.
2. Η ακτινοβολία όλου του σώματος, που χρησιμοποιείται πριν από μερικές μεταμοσχεύσεις μυελών των οστών, προκαλεί συνήθως τη μόνιμη στειρότητα.
3. Εάν οι όρχεις παίρνουν μια ήπια δόση της ακτινοβολίας, η γονιμότητα μπορεί να μειωθεί, αλλά να ανακτήσει κατά τη διάρκεια των επόμενων ενός έως τεσσάρων ετών. Για παράδειγμα, υπολογίζεται ότι μετά από ακτινοθεραπεία ενός σεμινώματος, η σπερματογένεση επανέρχεται στο φυσιολογικό μετά από 6-7 μήνες. Εάν η δόση ακτινοβολίας στους όρχεις είναι υψηλή, η παραγωγή σπέρματος μπορεί να σταματήσει για πάντα.
4. Η ακτινοβολία που βλάπτει τα μέρη του εγκεφάλου που ελέγχουν την παραγωγή ορμονών, μπορεί μερικές φορές να αποτρέψει τα μηνύματα ορμονών, που κατευθύνονται στους όρχεις.
   

• Χημειοθεραπεία: Η ακριβής επίδραση των κυτταροστατικών φάρμακων επί του σπερματικού επιθηλίου δεν έχει πλήρως διερευνηθεί, δεδομένου ότι δεν είναι δυνατόν να γίνουν συστηματικές αναλύσεις σπέρματος σε ασθενείς λόγω της ψυχικής τους κατάστασης. Ένας άλλος λόγος είναι οι δυσκολίες λήψης του σπέρματος κατά την παλίνδρομη εκσπερμάτωση μετά από λεμφαδενεκτομή. Τα κυτταροστατικά που χρησιμοποιούνται στον καρκίνο των όρχεων, φαίνεται να είναι λιγότερο τοξικά σε σύγκριση με εκείνα που χρησιμοποιούνται, για αλλά είδη καρκίνων όπως για παράδειγμα τα λεμφώματα.
  

1. Σε υψηλές δόσεις, η χημειοθεραπεία με cisplatinum (Platinol) ή bleomycin (Blenoxane, Bleomycin), που χρησιμοποιείται συχνά για να θεραπεύσει τον ορχικό καρκίνο, μπορεί επίσης να βλάψει τη γονιμότητα.
   
2. Η ομάδα των φαρμάκων χημειοθεραπείας, που ανήκουν στους αλκυλιούντες παράγοντες, κάνουν την περισσότερη ζημία στη γονιμότητα.. Αυτά τα φάρμακα περιλαμβάνουν: cyclophosphamide (Cytoxan), chlorambucil (Leukeran), busulfan (Myleran), procarbazine (Natulan, Matulane), nitrosoureas (Carmustine, Lomustine), nitrogen mustard (Mustargen), and L-phenylalanine mustard (Alkeran).
3. Εάν ένα άτομο παίρνει δύο ή περισσότερα φάρμακα αλκυλιούντων παραγόντων, έχει τις υψηλότερες δόσεις της χημειοθεραπείας ή έχει έναν συνδυασμό χημειοθεραπείας και πυελικής ακτινοβολίας, διατρέχει το μεγαλύτερο κίνδυνο για τη στειρότητα.
   

• Χειρουργικές επεμβάσεις

1. Καρκίνος των  δυο όρχεων, όπου γίνεται ορχεκτομή και αφαιρούνται τα  μοναδικά όργανα παραγωγής σπέρματος, οι όρχεις.
2. Στην ριζική χειρουργική επέμβαση για την θεραπεία του καρκίνου του προστάτη, της ουροδόχου κύστης, ή του παχέος εντέρου  μπορεί κατά την διάρκεια της επέμβασης να τραυματιστούν νεύρα που σχετίζονται με το αναπαραγωγικό σύστημα.
3. Οπισθοπεριτονϊακη λεμφαδενεκτομή. Αφαιρούνται όλοι οι λεμφαδένες του οπισθιοπεριτοναίου γύρω από τα μεγάλα αγγεία. Η ανατομική γειτνίαση με τις συμπαθητικές νευρικές οδούς οδηγεί σε πολλές περιπτώσεις λαμφαδενεκτομής σε αναπόφευκτους τραυματισμούς των νευρικών ινών και διακοπή του αντανακλαστικού της εκσπερμάτωσης. Συνέπεια αυτής της διαταραχής είναι η παλίνδρομη εκσπερμάτωση προς την κύστη στο 8-10% των περιπτώσεων. Είναι δυνατόν να διατηρηθεί η φυσιολογική εκσπερμάτωση, στην μερική λαμφαδενεκτομή που εφαρμόζεται στα αρχικά στάδια της νόσου χωρίς μεταστάσεις (Στάδιο Ι).
   

• Τράπεζα σπέρματος: Πριν από οποιαδήποτε θεραπεία συνίσταται η κρυοδιατήρηση του σπέρματος σε ειδικές τράπεζες σπέρματος, ούτως ώστε να είναι δυνατό να γίνει τεχνητή γονιμοποίηση αργότερα μετά την ίαση του καρκίνου. Η τράπεζα σπέρματος είναι ένας από τους πιο εύκολους τρόπους για τους άντρες με καρκίνο, να διατηρήσουν τις πιθανότητες που έχουν ν' αποκτήσουν παιδιά. Δυστυχώς, μόνο 25% των ανδρών που μπορούν να καταθέσουν στην τράπεζα σπέρματος επωφελούνται της ευκαιρίας, και από αυτούς που πράγματι επιλέγουν να το πράξουν, μόνο 10% χρησιμοποιούν το σπέρμα για γονιμοποίηση. Σχετικό περιορισμό αυτής της μεθόδου, αποτελεί η συχνή ολιγο-ασθενοζωοσπερμία  κατά το χρόνο που τίθεται η διάγνωση, έτσι ώστε το σπέρμα να μην είναι κατάλληλο για κρυοδιατήρηση. Ένας άλλος περιορισμός είναι επίσης και το υψηλό κόστος της κρυοδιατήρησης του σπέρματος.
• Κατάψυξη ορχικού ιστού: Η χρήση κατεψυγμένου σπέρματος που προέρχεται από εκσπερμάτιση είναι ευρέως διαδεδομένη στα κέντρα εξωσωματικής γονιμοποίησης. Οι πρόσφατες εξελίξεις στον τομέα της αναπαραγωγής έδωσαν τη δυνατότητα σε νέους άρρενες ασθενείς με καρκίνο να μπορούν να τεκνοποιήσουν μελλοντικά. Έχει χρησιμοποιηθεί σπέρμα κατεψυγμένο από τις επιδιδυμίδες με επιτυχή αποτελέσματα (Nagy et al., 1995), καθώς και σπερματοζωάρια από κατεψυχθέντα ορχικό ιστό. Η μέθοδος αυτή, που έφερε αληθινή επανάσταση στη θεραπεία ασθενών με προβλήματα στειρότητας και που αποτελεί προέκταση της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Σε άνδρες με αζωοσπερμία, γίνεται βιοψία και λαμβάνεται δείγμα ορχικού ιστού, το οποίο καταψύχεται. Στη συνέχεια αποψύχεται και με τη μέθοδο της ενδοωαριακής έγχυσης σπερματοζωαρίων γονιμοποιούνται τα ωάρια, που είχαν ληφθεί από τη σύζυγο με τα αποψυχθέντα σπερματοζωάρια του συζύγου. Με τη μέθοδο αυτή, που εφαρμόζεται πλέον και στην Ελλάδα, ανευρίσκονται τα ελάχιστα υπάρχοντα σπερματοζωάρια και ένα μόνο απ' αυτά είναι αρκετό να εγχυθεί στο κυτταρόπλασμα ενός ωαρίου της γυναίκας, ώστε να επιτευχθεί η γονιμοποίησή του. Το σπερματοζωάριο, που θα χρησιμοποιηθεί, επιλέγεται κάτω από το μικροσκόπιο και αναρροφείται μέσα σε ειδικά κατασκευασμένη μικροσκοπική βελόνα. Στη συνέχεια με τη μικροβελόνα γίνεται η διάτρηση του ωαρίου και η τοποθέτηση του σπερματοζωαρίου στο κέντρο του ωαρίου.
• Αναπαραγωγή μέσω τρίτων: Για όσους δεν διαθέτουν καθόλου σπέρμα, ούτε καν σε αρχικό στάδιο (σπερματίδες) και με την παραπάνω μέθοδο, υπάρχει μία νέα εναλλακτική μέθοδος η οποία ονομάζεται αναπαραγωγή μέσω τρίτων. Σε ένα ζευγάρι όπου ο άνδρας έχει καρκίνο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σπέρμα από δότη. Η μέθοδος αυτή δεν είναι καθόλου δαπανηρή σε σχέση με όλες τις άλλες μεθόδους και θεραπείες γονιμότητας. Οι δότες σπέρματος αξιολογούνται με βάση την υγεία τους, την γενετική τους ιστορία, τις ενδεχόμενες μεταδοτικές σεξουαλικές ασθένειες από εμπορικές τράπεζες σπέρματος. Μια υγιής γυναίκα ηλικίας κάτω των 35 ετών ενδέχεται να μείνει έγκυος μέσα σε τρεις έως έξι μήνες. Δωρεά ωαρίου για μία γυναίκα η οποία είχε καρκίνο είναι μία πιο ακριβή περίπτωση. Το "μειονέκτημα" της μεθόδου αυτής, είναι η οικονομική κάλυψη από τα ασφαλιστικά ταμεία. Η πολιτεία καλύπτει κάποια έξοδα και μετά από αρκετή γραφειοκρατική ταλαιπωρία.
• Υιοθεσία: Η υιοθεσία για όσους επιζούν από τον καρκίνο είναι μία περίπλοκη υπόθεση. Στην περίπτωση διεθνούς υιοθεσίας ορισμένες χώρες είναι περισσότερο φιλικά διακείμενες προς τον καρκίνο από άλλες. Πολλές χώρες θέτουν ως όρο ότι ο υποψήφιος γονέας βρίσκεται τουλάχιστον πέντε χρόνια εκτός θεραπείας, ή οφείλει να παρουσιάσει μία επιστολή γραμμένη από τον ογκολόγο η οποία αναφέρει ρητά ότι ή πρόγνωση είναι καλή και κατά πάσα πιθανότητα θα έχει μία κανονική έκταση ζωής. Πολλές υιοθεσίες στις Ηνωμένες Πολιτείες γίνονται από τις φυσικές μητέρες σε σύνδεση με τους θετούς γονείς μέσω δικηγόρου ο οποίος δρα ως μεσολαβητής. Τα ζευγάρια που πρόκειται να υιοθετήσουν ανησυχούν για το αν η φυσική μητέρα θα αλλάξει γνώμη μετά το πέρας της εγκυμοσύνης. Προφανώς λίγες μητέρες θα δώσουν το μωρό τους σε κάποιον ο οποίος έχει υποστεί καρκίνο. Εγχώρια γραφεία υιοθεσίας είναι επίσης δυνατόν να κάνουν διακρίσεις εις βάρος καρκινοπαθών επιζώντων αν και δεν είναι πρόθυμα να δηλώσουν τα κριτήριά τους δημόσια. Παρόλα αυτά πολλοί επιζώντες καρκινοπαθείς καταφέρνουν να προβούν σε υιοθεσία είτε από εγχώρια ή από διεθνή πηγή. Μία άλλη εναλλακτική λύση είναι η υιοθεσία ενός  παιδιού με ιδιαίτερες ανάγκες. Όμως, με δεδομένη την οικονομική επιβάρυνση και το θέμα υγείας των νέων που έχουν επιζήσει από τον καρκίνο, είναι τελείως φυσικό να μην έχουν τα μέσα για να αντιμετωπίσουν τις επιπρόσθετες φυσικές ή συναισθηματικές ανάγκες αυτών των παιδιών. Στην Ελλάδα για αυτό το θέμα υπάρχει απόλυτο κενό.
  

BeStrong.org.gr - 17.03.14