Ορμονοθεραπεία
Χρησιμοποιείται για τους ορμονοευαίσθητους όγκους όπως καρκίνος του προστάτη, καρκίνος του μαστού, καρκίνος του ενδομητρίου. Η ορμονοθεραπεία είναι μια αντικαρκινική θεραπεία που αναστέλλει την έκκριση ορμονών ή εμποδίζει τη δράση τους δυσχεραίνοντας έτσι την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων.
Οι ορμόνες είναι χημικές ουσίες που παράγονται από τους ενδοκρινείς αδένες του σώματος, εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος και από εκεί φτάνουν σε κάθε όργανο και ιστό για να επιτελέσουν το έργο τους.
Η ορμόνη τεστοστερόνη, λ.χ., παράγεται από τους όρχεις και είναι υπεύθυνη για τα ανδρικά χαρακτηριστικά όπως η μεγέθυνση των γεννητικών οργάνων, η βαθιά φωνή και η αυξημένη τριχοφυΐα.
Η χρήση ορμονοθεραπείας για την αντιμετώπιση του καρκίνου βασίζεται στην παρατήρηση ότι στην επιφάνεια ορισμένων καρκινικών κυττάρων υπάρχουν υποδοχείς συγκεκριμένων ορμονών, οι οποίες είναι απαραίτητες για την ανάπτυξή τους. Oι όγκοι που εξαρτώνται από ορμόνες για να αναπτυχθούν λέγονται ορμονοεξαρτώμενοι.
Η αντικαρκινική ορμονοθεραπεία μπορεί να δράσει εμποδίζοντας την παραγωγή συγκεκριμένων ορμονών στον οργανισμό, δεσμεύοντας τους ορμονικούς υποδοχείς στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων ή υποκαθιστώντας τις φυσικές ορμόνες με χημικώς όμοιές τους, τις οποίες όμως δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα καρκινικά κύτταρα.
Oι διαφορετικές ομάδες ορμονοθεραπείας ταξινομούνται ανάλογα με τη δράση και/ή τον τύπο της ορμόνης που επηρεάζουν. Ας σημειωθεί ότι άλλα από τα ορμονικά φάρμακα είναι ειδικά παρασκευασμένα για τον καρκίνο και άλλα έχουν πολλές άλλες, μη ογκολογικές χρήσεις. Oι ορμόνες που χορηγούνται για την καταπολέμηση του καρκίνου είναι πολλές και ποικίλες:
Αναστολείς επινεφριδικών στεροειδών
Τα επινεφρίδια είναι μικροί αδένες που βρίσκονται πάνω από τους νεφρούς και παράγουν τις ορμόνες που λέγονται κορτικοστεροειδή. Όταν εμποδίζεται η παραγωγή των κορτικοστεροειδών, ο οργανισμός δεν δέχεται το σήμα που χρειάζεται για την παραγωγή άλλων ορμονών όπως τα οιστρογόνα, τα ανδρογόνα κ.ά. Στην κατηγορία αυτή ανήκει η μιτοτάνη (καρκίνος επινεφριδίων).
Ανδρογόνα
Είναι ορμόνες όπως η τεστοστερόνη και η ανδροστερόνη που παράγουν ή διεγείρουν την ανάπτυξη των χαρακτηριστικών του ανδρικού φύλου. Στις γυναίκες μπορεί να μετατραπούν σε οιστρογόνα. Στη θεραπεία του καρκίνου χορηγούνται για να αντικρούσουν τη δράση των οιστρογόνων και έτσι να επιβραδύνουν την ανάπτυξή του. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η φλουοξυμεστερόνη (καρκίνος του μαστού), η τεστολακτόνη (καρκίνος του μαστού) και η τεστοστερόνη. Σήμερα, αυτή η ομάδα των φαρμάκων δεν χρησιμοποιείται ευρέως, κυρίως λόγω τοξικότητας.
Αντιανδρογόνα
Είναι ουσίες που εμποδίζουν τη δράση της τεστοστερόνης. Επειδή ο καρκίνος του προστάτη εξαρτάται από την τεστοστερόνη για να αναπτυχθεί, χορηγούνται για να τον καταπολεμήσουν. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η βικαλουταμίδη, η φλουταμίδη, η νιλουταμίδη και η κυπροτερόνη. Αντι-οιστρογόνα Τα φάρμακα αυτά εμποδίζουν την ορμόνη του γυναικείου φύλου, τα οιστρογόνα, να εισέλθουν στα καρκινικά κύτταρα, με συνέπεια αυτά να μην μπορούν να αναπτυχθούν και να πεθαίνουν. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η ταμοξιφαίνη (καρκίνος του μαστού), η τορεμιφαίνη (καρκίνος του μαστού και του προστάτη) και η φουλβεστράντη (καρκίνος του μαστού).
Ρυθμιστές του SERM - Selective Estrogen Response Podulators
(Εκλεκτικοί τροποποιητές των οιστρογονικών υποδοχέων)
O όρος SERM περιγράφει φάρμακα που δρουν ως οιστρογόνα σε ορισμένα όργανα και ως αντι-οιστρογόνα σε ορισμένα άλλα. Στην κατηγορία αυτή ανήκει η ραλοξιφαίνη (καρκίνος του μαστού, καρκίνος της μήτρας). Αναστολείς της αρωματάσης Τα φάρμακα αυτά δεσμεύουν ένα ένζυμο που λέγεται αρωματάση (υπάρχει στους μυς, το δέρμα, τους μαστούς και στο σωματικό λίπος) και χρησιμοποιείται για να μετατρέψει τα ανδρογόνα σε οιστρογόνα. Όταν δεν υπάρχουν στο σώμα οιστρογόνα, οι καρκινικοί όγκοι του μαστού εξαρτώνται από την αρωματάση για να αναπτυχθούν. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η αναστραζόλη, η εξεμεστάνη, η λετροζόλη και η φορμεστάνη.
Oιστρογόνα
Η γυναικεία ορμόνη του φύλου. Χρησιμοποιείται για να αντικρούσει τη δράση των ανδρογόνων σε ασθενείς με καρκίνο του προστάτη. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η διαιθυλστιλβεστρόλη, η εστραδιόλη, η πρεμαρίνη, η φωσφεστρόλη και η εστραμουστίνη.
Ανταγωνιστές της LHRH
Δρουν επηρεάζοντας την παραγωγή τεστοστερόνης στους άνδρες και την παραγωγή οιστρογόνων στις γυναίκες, με επακόλουθο να εμποδίζεται η ανάπτυξη ορμονοεξαρτώμενων καρκίνων. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η βουσερελίνη (καρκίνος του προστάτη), η γοσερελίνη (καρκίνος του προστάτη και του μαστού), η λευπρορελίνη (καρκίνος του προστάτη) και η τριπτορελίνη (καρκίνος του προστάτη).
Προγεστερινοειδή ή προγεσταγόνα
Αποτελούν χημική μορφή της γυναικείας ορμόνης, της προγεστερόνης, και δρουν εναντίον των οιστρογόνων. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η μεδροξυπρογεστερόνη (καρκίνος ενδομητρίου, καρκίνος μαστού, καρκίνος νεφρού), η μεγεστρόλη (καρκίνος μαστού, καρκίνος ενδομητρίου) και η υδροξυπρογεστερόνη (καρκίνος ενδομητρίου).