Πως η διατροφή μπορεί να βοηθήσει;

Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν τα οφέλη της έγκαιρης διαιτητικής παρέμβασης στην έκβαση της καρκινικής θεραπείας, όπως για παράδειγμα είναι η μείωση της εμφάνισης των παρενεργειών, η βελτιωμένη ποιότητα ζωής και η καλύτερη διαιτητική πρόσληψη. Η καταστροφή των υγιών κύτταρων κατά την διάρκεια των αντικαρκινικών θεραπειών είναι η αιτία δυσάρεστων παρενεργειών τους, οι οποίες με την σειρά τους προκαλούν διάφορα διατροφικά προβλήματα.

Ακόμη και πριν την έναρξη της όποιας θεραπείας, ο καρκίνος μπορεί να προκαλέσει σοβαρές μεταβολές που επηρεάζουν τις ανάγκες του ατόμου σε θρεπτικά συστατικά. Συμπτώματα όπως η ανορεξία, η γρήγορη αίσθηση κορεσμού, οι αλλαγές στη γεύση - όσφρηση και οι διαταραχές στο πεπτικό αποτελούν μερικές από τις κοινές παρενέργειες της θεραπείας, οδηγώντας στην ανεπαρκή πρόσληψη θρεπτικών συστατικών, με τελικό αποτέλεσμα τον υποσιτισμό.

Σημαντική απώλεια βάρους και άσχημη διατροφική κατάσταση έχουν διαπιστωθεί σε ένα ποσοστό άνω του 50% των ασθενών ήδη από την στιγμή της διάγνωσης της νόσου, αν και η συχνότητα της εμφάνισης του υποσιτισμού και της απώλειας βάρους ποικίλει αρκετά μεταξύ των διαφόρων τύπων καρκίνου. Η διατήρηση της ενεργειακής ισορροπίας ή η αποφυγή της απώλειας βάρους είναι κρίσιμης σημασίας για τους καρκινοπαθείς, ιδιαίτερα εκείνους που διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο ακούσιας απώλειας βάρους, όπως για παράδειγμα είναι αυτοί που είναι ήδη υποσιτισμένοι ή αυτοί που δέχονται θεραπεία στον γαστρεντερικό σωλήνα.

Από την άλλη μεριά, υπάρχουν και ασθενείς που αρχίζουν την θεραπεία για τον καρκίνο όντως υπέρβαροι ή παχύσαρκοι και για κάποιους από αυτούς η αύξηση βάρους μπορεί να προκαλέσει επιπλοκές στην θεραπεία. Έτσι η διατροφική αξιολόγηση των καρκινοπαθών πρέπει να αρχίσει από τη στιγμή που σχεδιάζεται η θεραπεία και να επικεντρώνεται τόσο στην παρούσα διατροφική κατάσταση όσο και στις αναμενόμενες παρενέργειες, οι οποίες σχετίζονται με την θεραπεία και μπορεί να επηρεάσουν περαιτέρω μια δεδομένη διατροφική κατάσταση.

Η καταστροφή των υγιών κυττάρων λοιπόν, προκαλεί και τις δυσάρεστες παρενέργειες των θεραπειών, που με τη σειρά τους δημιουργούν διατροφικά προβλήματα. Υγιή κύτταρα που φυσιολογικά αναπτύσσονται και διαιρούνται είναι αυτά του στόματος, του γαστρεντερικού σωλήνα και των μαλλιών. Αυτά είναι που επηρεάζονται συχνότερα από τις καρκινικές θεραπείες. Σε αυτό το σημείο πρέπει να σημειώσουμε ότι: 

• Οι παρενέργειες ποικίλουν από ασθενή σε ασθενή.
• Δεν εμφανίζουν όλοι οι ασθενείς παρενέργειες κατά την διάρκεια των θεραπειών και όταν εμφανιστούν, συνήθως σταματούν με το πέρας της θεραπείας. Αυτό έχει να κάνει με πολλούς παράγοντες όπως για παράδειγμα από την δόση της ακτινοβολίας ή από τον συνδυασμό των φαρμάκων κατά την χημειοθεραπεία.
• Η ψυχολογική κατάσταση του ασθενούς έχει μεγάλη σημασία. Τα διατροφικά προβλήματα, είναι πιθανό να οφείλονται όχι στην θεραπεία αυτή καθεαυτή, αλλά στο άγχος, την ανησυχία και το φόβο που αισθάνεται ο ασθενής. Η ψυχολογική υποστήριξη από το συγγενικό περιβάλλον και τον ειδικό παίζει μεγάλο ρόλο στη διαδικασία.
  

• Πρόληψη της εμφάνισης ή η ανατροπή των όποιων ελλείψεων σε θρεπτικά συστατικά.
• Διατήρηση της ισχνής μάζας σώματος.
• Μείωση στο ελάχιστο της εμφάνισης των παρενεργειών που σχετίζονται με τη διατροφή όπως η μειωμένη όρεξη, η ναυτία, οι αλλαγές στη γεύση ή οι αλλαγές στις κενώσεις.
• Βελτίωση της ποιότητας ζωής.   
  

• Πριν και μετά το χειρουργείο: Έπειτα από μια εγχείρηση, το σώμα χρειάζεται περισσότερη ενέργεια και ενισχυμένη πρόσληψη θρεπτικών συστατικών, ιδιαίτερα πρωτεϊνών, για να κλείσουν οι πληγές, να αντιμετωπιστούν οι μολύνσεις και να απέρθει η πλήρης ανάρρωση. Αν ο ασθενής είναι υποσιτισμένος πριν από την χειρουργική επέμβαση, θα προκύψουν επιπλοκές κατά την διάρκεια της ανάρρωσης. Επομένως η διαιτητική φροντίδα πρέπει να αρχίζει πριν οδηγηθεί στο χειρουργείο. Υπολογίζεται ότι οι περισσότεροι από τους μισούς πάσχοντες από καρκίνο, έχουν υποβληθεί σε εγχειρήσεις που σχετίζονται με τον καρκίνο. Αυτές οι χειρουργικές επεμβάσεις περιλαμβάνουν πολλές φορές την αφαίρεση μέρους ή και ολόκληρου οργάνου, τέτοιου που επηρεάζεται η ικανότητα του ασθενούς να φάει και να πέψει την τροφή. Η διαιτητική θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει τα ακόλουθα:

1. Χρήση υγρών συμπληρωμάτων διατροφής.
2. Εντερική διατροφή, δηλαδή σίτιση του ασθενούς μέσω σωλήνα απευθείας στο στομάχι ή το έντερο.
3. Παρεντερική διατροφή, δηλαδή σίτιση του ασθενούς μέσω καθετήρα κατευθείαν στην αιματική κυκλοφορία.
   

• Μετά το χειρουργείο ο ασθενής παρουσιάζει πολύ συχνά πόνο, κόπωση ή απώλεια όρεξης. Για κάποιο χρονικό διάστημα μπορεί να μην έχει τη δυνατότητα να φάει κανονικά, oποτέ δίνονται οι ακόλουθες συμβουλές:

1. Να αποφεύγονται τα ανθρακούχα ποτά, όπως η σόδα, και τα τρόφιμα που δημιουργούν αέρια όπως φασόλια, αρακάς, μπρόκολο, λάχανο, λαχανάκια Βρυξελών, πράσινη πιπεριά, ραπανάκια, αγγούρια καθώς και όποιες άλλες τροφές μπορεί να ενοχλούν τον εκάστοτε ασθενή.
2. Αν υπάρχει πρόβλημα στις κενώσεις, προσέχουμε τη διαιτητική πρόσληψη φυτικών ινών και συστήνουμε πρόσληψη επαρκών ποσοτήτων νερού. Οι διαιτητικές φυτικές ίνες ορίζονται ως το μέρος εκείνο του τροφίμου το οποίο προέρχεται από το κυτταρικό τοίχωμα των φυτών και δεν πέπτεται από τα ένζυμα του γαστρεντερολογικού σωλήνα. Βρίσκονται σε φρούτα, λαχανικά, δημητριακά, όσπρια.
3. Να επιλέγεται η κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε πρωτεΐνες και ενέργεια για το κλείσιμο των πληγών. Πολύ καλές επιλογές είναι τα αυγά, τα τυροκομικά, το γάλα, το κρέας, τα πουλερικά και τα ψάρια (εφόσον είναι ανεκτά από τον ασθενή). Μπορεί να χρησιμοποιηθούν και διατροφικά συμπληρώματα πλούσια σε πρωτεΐνες και ενέργεια.

• Ακτινοθεραπεία: Η ακτινοθεραπεία χρησιμοποιεί υψηλής ενέργειας ακτίνες Χ ή αλλά είδη ακτινοβολιών για να σκοτώσει τα καρκινικά κύτταρα. Η θεραπεία όμως, μπορεί να επηρεάσει και τα υγιή κύτταρα που βρίσκονται κοντά στη θέση όπου εντοπίζεται ο όγκος και το αποτέλεσμα είναι η εμφάνιση παρενεργειών  που εξαρτώνται κυρίως από τη δόση της ακτινοβολίας και το σημείο του σώματος που ακτινοβολείται. Η ακτινοθεραπεία σε οποιοδήποτε σημείο του γαστρεντερικού συστήματος προκαλεί παρενέργεια σχετικά με την διατροφή.  Γενικά η ακτινοθεραπεία δημιουργεί αίσθημα κόπωσης, μειωμένη όρεξη και μειωμένη επιθυμία για σίτιση. Η διαιτητική θεραπεία πρέπει να παρέχει στον ασθενή επαρκή πρόσληψη σε πρωτεΐνες και ενέργεια, έτσι ώστε να μπορέσει να ανεχτεί την ακτινοθεραπεία, να προλάβει την απώλεια βάρους και να διατηρήσει ένα γενικότερο καλό επίπεδο υγείας. Περιλαμβάνει:
  

1. Τη χρήση διατροφικών συμπληρωμάτων μεταξύ των γευμάτων.
2. Την εντερική διατροφή.
3. Αλλαγές στη δίαιτα του ασθενούς, με κυριότερες τα μικρά συχνά γεύματα μέσα στην ημέρα και την αποφυγή συγκεκριμένων τροφών που προκαλούν ενόχληση.

• Xημειοθεραπεία: Επειδή η χημειοθεραπεία στοχεύει στα γρήγορα διαιρούμενα καρκινικά κύτταρα, τα υγιή κύτταρα που αναπτύσσονται και διαιρούνται εξίσου γρήγορα όπως για παράδειγμα του στόματος και του γαστρεντερικού σωλήνα, μπορεί να επηρεαστούν από την θεραπεία. Τα αποτελέσματα είναι η εμφάνιση παρενεργειών σχετικών με την πρόσληψη τροφής και την πέψη. Μερικές από τις πιο κοινές είναι οι ακόλουθες: ανορεξία, ναυτία, εμετός, διάρροια ή δυσκοιλιότητα, φλεγμονή και πόνος στο στόμα, αλλαγές στην αίσθηση της γεύσης των τροφών, μολύνσεις. Αυτές οι παρενέργειες έχουν σαν αποτέλεσμα να μη γίνεται επαρκής πρόσληψη θρεπτικών συστατικών και να διαταράσσεται η τιμή του αιματοκρίτη και άλλων αιματολογικών στοιχείων στο μεσοδιάστημα των θεραπειών. Η διαιτητική θεραπεία για την αντιμετώπιση αυτών των καταστάσεων περιλαμβάνει τη χρήση:
  

1. Διατροφικών συμπληρωμάτων υπερθερμιδικών και υπερπρωτεινικών.
2. Εντερικής διατροφής, όταν χρειαστεί.
   

• Ανοσοθεραπεία: Η ανοσοθεραπεία χρησιμοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα του ίδιου του ασθενή για να καταπολεμήσει τον καρκίνο. Ουσίες που το σώμα συνθέτει ή που συντίθενται στο εργαστήριο χρησιμοποιούνται για να ενισχύσουν να οδηγήσουν ή να επαναλειτουργήσουν τους φυσικούς αμυντικούς μηχανισμούς του σώματος ενάντια στον καρκίνο. Οι πιο κοινές παρενέργειες είναι: ναυτία, εμετός, διάρροια, ανορεξία, πυρετός, κόπωση. Και σε αυτήν την περίπτωση η κατάλληλη διαιτητική αγωγή βοηθά στην πρόσληψη της εμφάνισης των παρενεργειών και την καλή έκβαση της θεραπείας, χωρίς απώλειας βάρους.
• Μεταμόσχευση μυελού των οστών: Η μεταμόσχευση μυελού των οστών χρησιμοποιείται κυρίως ως θεραπεία αντιμετώπισης αιματολογικών καρκίνων όπως η λευχαιμία ή το λέμφωμα και περιλαμβάνει παράλληλα τη χρήση υψηλών δόσεων χημειοθεραπειών ή και ακτινοθεραπείας. Πέρα από τις γνωστές παρενέργειες που προκύπτουν από την χημειοθεραπεία και την ακτινοθεραπεία, οι ασθενείς αυτοί διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο μόλυνσης λόγω εμφάνισης λευκοπενίας, που συνεπάγεται την μείωση του αριθμού των λευκοκυττάρων που καταπολεμούν τους εισβολείς που προκαλούν μολύνσεις. Έτσι η διαιτητική θεραπεία, πέρα από το ότι πρέπει να παρέχει επάρκεια σε πρωτεΐνες και ενέργεια για καλύτερη ανάρρωση από τη μεταμόσχευση, πρέπει να προλάβει την μόλυνση από βακτηρία στα τρόφιμα. Συστήνονται, λοιπόν στους ασθενείς τα ακόλουθα:
  

1. Η δίαιτα να περιλαμβάνει μόνο μαγειρεμένα και επεξεργασμένα τρόφιμα και να αποφεύγονται τα ωμά φρούτα και λαχανικά.
2. Ο χειρισμός των τροφίμων κατά το μαγείρεμα τους να είναι προσεκτικός για την αποφυγή επιμολύνσεων.
3. Τις πρώτες εβδομάδες της μεταμόσχευσης προτιμάται παρεντερική διατροφή για να εξασφαλιστεί η επαρκής πρόσληψη θερμίδων, πρωτεϊνών, βιταμινών, μέταλλων και υγρών.
   

BeStrong.org.gr - 15.03.14