Πρόληψη και διάγνωση του καρκίνου της τρίτης ηλικίας
Γνωρίζοντας ότι τα άτομα της τρίτης ηλικίας έχουν τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου, η πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση μπορεί να έχει σημαντικό κλινικό όφελος. Από την άλλη όμως οι ηλικιωμένοι έχουν μικρότερο προσδόκιμο επιβίωσης και μικρότερη ανοχή σε χημειοπροφυλακτικούς παράγοντες.
Η μελέτη της προφύλαξης του καρκίνου στην τρίτη ηλικία περιπλέκεται από τη διαφωνία για το ποιο πρέπει να είναι το αντικειμενικό σημείο της μελέτης.
Συγκεκριμένα το ερώτημα είναι κατά πόσο πρέπει να περιμένει κανείς την ελάττωση της θνητότητας του καρκίνου, όπως στις κλασικές μελέτες πρόληψης ή στη βελτίωση της ποιότητας ζωής, αφού στην ομάδα αυτή το προσδόκιμο είναι συγκριτικά μικρό.
Οι χημειοπροφυλακτικοί παράγοντες που μπορεί να χρησιμοποιηθούν σήμερα στην κλινική πράξη είναι η ταμοξιφένη και νεότεροι επιλεκτικοί αναστολείς των υποδοχέων των οιστρογόνων, τα ρετινοειδή και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη.
Λίγα είναι τα δεδομένα σήμερα για την αποτελεσματικότητά τους, με εξαίρεση την ταμοξιφένη, ο οποία μπορεί πια να είνα ωφέλιμη σε γυναίκες μέχρι τα 70, εφόσον η πιθανότητα για ανάπτυξη καρκίνου μαστού υπερβαίνει το 7% για τα επόμενα 5 χρόνια.
Το ποσοστό αυτό υπολογίζεται από το μοντέλο του Gail. Βέβαια οι ηλικιωμένες γυναίκες κινδυνεύουν πιο πολύ από τις επιπλοκές της χορήγησης ταμοξιφένης, όπως φλεβικές θρομβώσεις, αγγειακά επεισόδια και καρκίνος ενδομητρίου.
Με τη λογική της αυξημένης επίπτωσης καρκίνου στην Τρίτη ηλικία οι εξετάσεις έγκαιρης διάγνωσης θα έχουν και καλύτερη θετική προβλεπτική αξία. Ο αντίλογος είναι ότι οι περισσότεροι ηλικιωμένοι έχουν ήδη υποβληθεί σε εξετάσεις έγκαιρης διάγνωσης σε νεότερη ηλικία και επομένως το όφελος αναμένεται να είναι μικρό.
Η αξία της μαστογραφίας μετά τα 70 έτη έχει τεκμηριωθεί με τρεις μελέτες, η πιο σημαντική όμως είναι η αναδρομική SEERS που έχειξε ότι σε γυναίκες 70 με 79 ετών η θνητότητα από καρκίνο μαστού μειώνεται κατά το ήμισυ, όταν υποβάλλονται σε δύο τουλάχιστον μαστογραφίες μετά τα 70.
Στην ίδια μελέτη έδειξαν ότι γυναίκες που δεν είχαν υποβληθεί σε μαστογραφία μετά τα 70 παρουσίαζαν πιο τοπικά προχωρημένο καρκίνο μαστού από όσες έκαναν μαστογραφία. Επίσης, πιο ηλικιωμένες γυναίκες βλέπουν συχνότερα το γιατρό τους και έχει προταθεί η αξία της κλινικής εξέτασης του μαστού ως μέτρου πρόληψης.
Γνωρίζοντας ότι ο καρκίνος του μαστού είναι σαφώς πιο σπάνιος στις γυναίκες με οστεοπόρωση, μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση είναι ότι, αν η μαστογραφία γινόταν μόνο σε γυναίκες μετά τα 70 που έχουν το ανώτερο 25% οστικής πυνότητας για την ηλικία τους, τότε θα ανευρίσκονταν το 92% όλων των καρκίνων.
Η πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου σε άτομα ηλικίας από 50 έως και 80 ετών ελαττώνει τη θνητότητα από τη νόσο αυτή. Το ερώτημα είναι ποια είναι η πλέον αποτελεσματική και κλινικά χρήσιμη μέθοδος για την έγκαιρη διάγνωση.
Η τάση είναι να προτείνεται κολονοσκόπηση κάθε 10 χρόνια, αλλά πολλά υποσχόμενη είναι και η μέθοδος της εικονικής κολονοσκόπησης μέσω ειδικής αξονικής (virtual colonoscopy) κυρίως για άτομα μεγάλης ηλικίας. Παραμένει σημαντική εξέταση μικροσκοπικής απώλειας αίματος στα κόπρανα κάθε 1 ή 2 χρόνια.
Η εξέταση για πρώιμη διάγνωση καρκίνου προστάτη με το PSA είναι ευρέως διαδεδομένη, αν και δεν συμφωνούν όλοι για το αν είναι τελικά ωφέλιμη για τον ηλικιωμένο ασθενή.
Πρόσφατη μελέτη από τη Σουηδία έδειξε ότι ο έλεγχος με PSA μέχρι τα 75 έτη και στη συνέχεια ριζική προστατεκτομή ελάττωσε τη θνητότητα από τον καρκίνο του προστάτη. Περαιτέρω μελέτες είναι επιτακτικές για τη χρησιμότητα της εξέτασης PSA και για το ερώτημα μέχρι ποια ηλικία έχει κλινικό όφελος.
Για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας δεν φαίνεται να υπάρχει επιπλέον όφελος για την εξέταση κατά Παπανικολάου, εφόσον η γυναίκα έχει υποβληθεί σε έλεγχο μέχρι τα 60 με αρνητικά αποτελέσματα.
Για τον καρκίνο του πνεύμονα δεν υπάρχει αποδεκτή μέθοδος πρώιμης διάγνωσης, αν και μεγάλη συζήτηση γίνεται για χρήση της αξονικής τομογραφίας. Υπάρχει αύξηση του καρκίνου του πνεύμονα μετά τα 80 έτη και μάλιστα πιο ήπιας βιολογικής συμπεριφοράς, ίσως και λόγω του μεγαλύτερου προσδόκιμου επιβίωσης ατόμων που διέκοψαν το κάπνισμα σε προηγούμενη δεκαετία λόγω αγγειακής νόσου.
Συμπερασματικά, για τον καρκίνο του μαστού και του παχέος εντέρου που υπάρχουν δεδομένα, συνιστάται να γίνεται έλεγχος για πρώιμη διάγνωση σε ηλικιωμένα άτομα που έχουν προσδόκιμο επιβίωσης άνω των 5 ετών, γιατί το όφελος του ελέγχου εμφανίζεται μετά τα 5 χρόνια παρακολούθησης.
