Υγιεινές συνήθειες
Οι συστάσεις που δίδονται σχετικά με τη διατροφή και τη φυσική δραστηριότητα στους επιζήσαντες είναι οι ίδιες με αυτές για την πρόληψη του καρκίνου και τη μείωση του κινδύνου εμφάνισής του. Επειδή όμως οι επιζήσαντες έχουν ήδη αναπτύξει καρκίνο και έχουν υποβληθεί σε θεραπεία γι’ αυτόν, το τι ακριβώς θα κάνουν εξαρτάται από τις ιδιαίτερες θρεπτικές ανάγκες που προκύπτουν από την εφαρμοζόμενη θεραπεία (χειρουργείο, χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία, μεταμόσχευση κ.ά.) αλλά και τις ιδιαιτερότητες κάθε ασθενούς ξεχωριστά. Η εκτίμηση της κατάστασης θρέψης και οι κατάλληλες, εξατομικευμένες συστάσεις για τη διατροφή και τη φυσική δραστηριότητα προς τους επιζήσαντες θα πρέπει να γίνονται από εξειδικευμένους επιστήμονες. Συνοπτικά, όμως, οι συστάσεις είναι:
- Να διατηρείται το σωματικό βάρος εντός των ορίων του φυσιολογικού.
- Να υπάρχει καθημερινή φυσική δραστηριότητα.
- Να περιοριστεί η κατανάλωση τροφίμων πλουσίων σε θερμίδες, ροφημάτων με ζάχαρη και αλκοόλ.
- Να ενσωματωθούν στο καθημερινό διαιτολόγιο μεγάλες ποσότητες τροφίμων φυτικής προέλευσης.
- Να μειωθεί η κατανάλωση κόκκινου κρέατος και να αποφεύγεται η κατανάλωση επεξεργασμένων προϊόντων κρέατος.
- Να περιοριστεί στο ελάχιστο η κατανάλωση αλατιού.
- Να καλύπτονται οι ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά μόνο μέσω της διατροφής, εκτός κι αν υπάρχει ιατρικός λόγος για λήψη συμπληρωμάτων.
Έχει αποδειχθεί ότι τα υψηλά ποσοστά σωματικού λίπους αυξάνουν τον κίνδυνο αναπτύξεως διαφόρων τύπων καρκίνου, όπως του παχέος εντέρου, του οισοφάγου (αδενοκαρκίνωμα), του ενδομητρίου, του παγκρέατος, του νεφρού και του μαστού (στην εμμηνόπαυση). Γενικότερα προτείνεται στους ενήλικους να διατηρούν τον Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) μεταξύ 21 και 23. Ειδικά για τους υπέρβαρους ή τους παχύσαρκους ασθενείς, συνιστάται το σωματικό τους βάρος να παραμείνει το ίδιο, αν όχι να ελαττωθεί, για τα επόμενα δέκα χρόνια.
Το σωματικό βάρος κατά την παιδική και εφηβική ηλικία πρέπει να είναι εντός των φυσιολογικών ορίων, να διατηρείται μετά την ηλικία των 21 ετών και να αποφεύγεται η αύξηση του σωματικού βάρους και της περιφέρειας της μέσης καθ’ όλη την ενήλικη ζωή. O ΔΜΣ υπολογίζεται όταν διαιρεθεί το νυν βάρος (σε κιλά) με το τετράγωνο του ύψους (σε μέτρα).
Συνιστάται μέτριας έντασης φυσική δραστηριότητα, που αντιστοιχεί σε περπάτημα με ζωηρό βήμα, διάρκειας 30 λεπτών ημερησίως. Καθώς βελτιώνεται η φυσική κατάσταση συνιστάται άσκηση μέτριας έντασης διάρκειας 60 ή περισσοτέρων λεπτών ημερησίως ή άσκηση υψηλής έντασης για 30 ή περισσότερα λεπτά ημερησίως. Καλό είναι να περιορίζονται οι συνήθειες καθιστικής ζωής όπως η παρακολούθηση τηλεόρασης.
Διατροφικές συστάσεις
Συνιστάται η αποφυγή της κατανάλωσης τροφίμων πλούσιων σε θερμίδες (π.χ. τηγανητά, γλυκά) και ποτών που περιέχουν ζάχαρη, ενώ κατανάλωση φαγητών από ταχυφαγεία πρέπει να γίνεται σπάνια ή ποτέ. Επιπλέον, τα φρούτα και τα μη αμυλούχα λαχανικά που καταναλώνονται ημερησίως πρέπει να φτάνουν τουλάχιστον τα 600 γραμμάρια και να περιλαμβάνουν μεγάλη ποικιλία. Συνιστάται δηλαδή η ημερήσια κατανάλωση 5 μερίδων (τουλάχιστον 400 γρ.) μη αμυλούχων λαχανικών και φρούτων και η κατανάλωση προϊόντων ολικής άλεσης ή οσπρίων σχεδόν σε κάθε γεύμα. Ταυτόχρονα πρέπει να περιορίζονται οι επεξεργασμένοι υδατάνθρακες όπως τα ζυμαρικά, το άσπρο αλεύρι και προϊόντα αυτού.
Επιπλέον, συνιστάται να περιορίζεται η κατανάλωση κόκκινου κρέατος στα 300 ή και λιγότερα γραμμάρια την εβδομάδα, από τα οποία πολύ λίγα να είναι επεξεργασμένα προϊόντα του (όπως τα αλλαντικά). Για όσους όμως τρώνε πολύ κόκκινο κρέας, συνιστάται η εβδομαδιαία πρόσληψη να μην ξεπερνά τα 500 γραμμάρια - και πάλι με αποφυγή των επεξεργασμένων προϊόντων του. Όσον αφορά τα πουλερικά και τα ψάρια (όλα τα είδη) συνιστάται η επιλογή τους έναντι του κόκκινου κρέατος.
Επίσης, δεν υπάρχουν ενδείξεις που να απαγορεύουν την κατανάλωση αυγών. Με δεδομένο ότι τα αποτελέσματα για τη συσχέτιση της εμφάνισης καρκίνου με την κατανάλωση τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε ασβέστιο (γάλα αγελάδας, τυρί και γαλακτοκομικά) είναι αντικρουόμενα, δεν υπάρχουν συστάσεις. Προτείνεται επίσης ο περιορισμός στο ελάχιστο της κατανάλωσης λίπους ζωικής προέλευσης όχι γιατί έχει συσχετισθεί με την εμφάνιση καρκίνου, αλλά γιατί προέρχεται από το κρέας, είναι επεξεργασμένο και περιέχει πολλές θερμίδες.
Επειδή, τέλος, υπάρχουν αποδείξεις ότι η κατανάλωση αλκοόλ αποτελεί αιτία εμφάνισης διαφόρων μορφών καρκίνου (όπως της στοματικής κοιλότητας, του φάρυγγα, του οισοφάγου και του μαστού προ και μετεμμηνοπαυσικά), συνιστάται να μην υπερβαίνουν οι άνδρες τα 2 ποτά ημερησίως και οι γυναίκες το 1 ποτό.
Προσοχή στην συντήρηση
Oρισμένες μέθοδοι που χρησιμοποιούνται στη συντήρηση, επεξεργασία και προετοιμασία των τροφίμων αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Σε αυτές περιλαμβάνονται η επεξεργασία των κρεάτων, η συντήρηση σε αλάτι, τα καπνιστά κ.ά. Γι’ αυτό και συνιστάται να αποφεύγονται τα αλμυρά, τα παστά και τα διατηρημένα σε άλμη τρόφιμα, καθώς και η ημερήσια πρόσληψη νατρίου να μην ξεπερνά τα 2,4 γραμμάρια - το αλάτι αναγράφεται στις συσκευασίες των τροφίμων ως νάτριο.
Όσον αφορά τις άλλες μεθόδους συντήρησης και επεξεργασίας των τροφίμων μπορεί να αναφερθεί ότι η ξήρανση, η κονσερβοποίηση και η εμφιάλωση, εφόσον δεν γίνεται χρήση αλατιού, πρέπει να προτιμώνται από τις υπόλοιπες που περιλαμβάνουν αλάτι. Η κατάψυξη τροφίμων γενικότερα προτιμάται γιατί αφ’ ενός μειώνει το μικροβιακό φορτίο των τροφίμων και αφ’ ετέρου αποφεύγεται η χρήση αλατιού.
Έχει επίσης βρεθεί ότι όταν τα κρέατα και τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης μαγειρεύονται σε υψηλές θερμοκρασίες σχηματίζονται καρκινογόνες ουσίες κυρίως όταν τα ζωικής προέλευσης τρόφιμα έρχονται σε άμεση επαφή με τη φλόγα. Αντίστοιχη επίδραση δεν έχει βρεθεί να υπάρχει όταν χρησιμοποιείται ο βρασμός.
Συμπληρώματα διατροφής
Προτιμάται η κάλυψη των αναγκών σε βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία από τη διατροφή. Γενικότερα δεν προτείνεται η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής για την πρόληψη του καρκίνου. Τα τελευταία χρόνια μελετάται και η θεωρία ότι πιθανόν τα συμπληρώματα διατροφής με τα αντιοξειδωτικά που περιέχουν να προστατεύουν και τα καρκινικά κύτταρα, μειώνοντας έτσι την αποτελεσματικότητα των θεραπειών, της χημειοθεραπείας και της ακτινοθεραπείας.