Είναι αξιόπιστο το διαδίκτυο για πληροφορίες υγείας;
Από ένα πόνο στο στομάχι, μέχρι ένα μούδιασμα στο πόδι, το Ιντερνετ δίνει στους περισσότερους μια πρώτη απάντηση στο ερώτημα: Με ποια ασθένεια συνδέονται τα συμπτώματά μου;
Οι ιατρικές συμβουλές έρχονται κάποιες φορές από έγκυρες επιστημονικές πηγές, άλλες φορές από άγνωστους «συμπάσχοντες», ενώ συχνά οι χρήστες του Ιντερνετ πιάνουν τον εαυτό τους να προσπαθούν να αποκωδικοποιήσουν σύνθετες ιατρικές πληροφορίες ή να διαβάζουν ανώνυμες αντικρουόμενες απόψεις σε αναξιόπιστες ιστοσελίδες.
Στην Ελλάδα, 8 στους 10 χρήστες του Ιντερνετ δηλώνουν ότι χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο προκειμένου να ενημερωθούν και να συλλέξουν πληροφορίες σχετικές με ιατρικά θέματα, αναφέρει σε έρευνα που δημοσίευσε το 2013 το Εργαστήριο Ηλεκτρονικού Εμπορίου του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ελληνες χρήστες του Ιντερνετ φαίνεται να φτάνουν και πιθανώς να ξεπερνούν σε ανησυχία τους χρήστες του Ιντερνετ στις Ηνωμένες Πολιτείες, εκ των οποίων 7 στους 10 δήλωσαν ότι μέσα στον τελευταίο χρόνο έψαξαν στο Ιντερνετ για ιατρικές πληροφορίες, σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη το 2013 από το ερευνητικό κέντρο Pew που έχει την έδρα του στην πόλη της Ουάσιγκτον.
Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει στην «Κ» ο κ. Γεώργιος Δουκίδης, καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και διευθυντής του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικού Εμπορίου ELTRUN, 6 στους 10 χρήστες του Ιντερνετ πριν επισκεφθούν τον γιατρό ψάχνουν στο Ιντερνετ για πληροφορίες που σχετίζονται με τα συμπτώματα που αντιμετωπίζουν.
Αυτό, όμως, που ξάφνιασε ερευνητές αλλά και γιατρούς που συμμετείχαν στην παραπάνω έρευνα είναι ότι «οι Ελληνες χρήστες χρησιμοποιούν το Ιντερνετ και ως εργαλείο αξιολόγησης του γιατρού», λέει ο κ. Δουκίδης. Η έρευνα του εργαστηρίου τους έδειξε ότι 4 στους 10 χρήστες δηλώνουν ότι χρησιμοποιούν το Ιντερνετ μετά την επίσκεψή τους στον γιατρό, για να «επιβεβαιώνουν» τη διάγνωση ή θεραπεία που τους προτάθηκε.
«Εχει περάσει η εποχή της αυθεντίας του γιατρού», λέει η ακτινοθεραπευτής-ογκολόγος κ. Δέσποινα Κατσώχη από το νοσοκομείο Υγεία που συμμετείχε στην έρευνα του ELTRUN. Και ενώ πράγματι τα τελευταία χρόνια οι περισσότεροι γιατροί έχουν αρχίσει να ενημερώνουν λεπτομερώς τους ασθενείς για το πρόβλημα υγείας που τους απασχολεί, όπως λέει η κ. Κατσώχη, «τώρα δεν ενημερώνουμε απλά, αλλά λογοδοτούμε και για όλα όσα γράφονται στο Ιντερνετ».
Πολλά τα προβλήματα
Το Διαδίκτυο αποτελεί για πολλούς ένα μέσο για να λάβουν μια δωρεάν δεύτερη γνώμη σε ένα ιατρικό ζήτημα. Παρόλα αυτά, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι είναι πολλά τα προβλήματα που απορρέουν από μια τέτοια χρήση του Ιντερνετ.
Οπως εξηγεί η κ. Κατσώχη, σε πολλές περιπτώσεις, ο ασθενής δεν έχει τις απαραίτητες ιατρικές γνώσεις για να επεξεργαστεί την πληροφορία που είναι διαθέσιμη, ενώ συχνά οι ιατρικές περιπτώσεις που παρουσιάζονται στο Διαδίκτυο μοιάζουν, αλλά δεν είναι ίδιες με αυτή που αντιμετωπίζει ο ασθενής. «Δεν υπάρχουν ασθένειες, υπάρχουν ασθενείς», λέει χαρακτηριστικά η κ. Κατσώχη. Παρόλα αυτά, η έρευνα του ELTRUN δείχνει ότι 1 στους 3 χρήστες προτιμά να διαβάζει blogs και forums στα οποία συμμετέχουν ενεργά άτομα με παρόμοια προβλήματα υγείας.
«Το να είναι οι ασθενείς μας καλά πληροφορημένοι έχει μόνο πλεονεκτήματα», λέει στην «Κ» ο γυναικολόγος-μαιευτήρας Ρότζερ Αρμς στο νοσοκομείο Mayo Clinic των Ηνωμένων Πολιτειών και υπεύθυνος του ιατρικού περιεχομένου της ιστοσελίδας του νοσοκομείου, η οποία κατατάσσεται μέσα στις πέντε πιο δημοφιλείς ιστοσελίδες ιατρικής πληροφόρησης παγκοσμίως. «Στη χρήση του Ιντερνετ για άντληση πληροφοριών δεν παύει όμως να υπάρχει ένα τεράστιο “αλλά”», προσθέτει ο Αρμς, ο οποίος τονίζει ότι η διαθέσιμη πληροφορία στο Ιντερνετ είναι ανεξέλεγκτη.
Σε μία νέα, αδημοσίευτη ακόμα, έρευνα του ELTRUN, ερευνητές του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών ανέλυσαν 300 περίπου ελληνικές ιατρικές ιστοσελίδες και διαπίστωσαν ότι μόνο το 34% αυτών πληροί τα κριτήρια του Health On the Net Foundation (HON), ενός μη κερδοσκοπικού, μη κυβερνητικού οργανισμού, διαπιστευμένου από το Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.
Σύμφωνα με τον HΟΝ, ο οποίος τα τελευταία περίπου 20 χρόνια προάγει και παρέχει οδηγίες σχετικά με την ανάπτυξη χρηστικής και αξιόπιστης ιατρικής πληροφόρησης στο Ιντερνετ, οι ιστοσελίδες ιατρικού περιεχομένου πρέπει να πληρούν μια σειρά κριτηρίων, όπως για παράδειγμα να αναφέρουν τον συγγραφέα της δημοσίευσης, τις πηγές που χρησιμοποιούν, τη διαδικασία αναθεώρησης, τον σκοπό της ιστοσελίδας, ενώ οι πληροφορίες πρέπει να είναι ακριβείς, εμπεριστατωμένες, επίκαιρες και αντικειμενικές.
Επειδή όμως ο μέσος χρήστης του Ιντερνετ δεν έχει τις απαραίτητες γνώσεις και συνήθως ούτε τον χρόνο να αξιολογήσει κάθε ιστοσελίδα ιατρικού περιεχομένου που επισκέπτεται με βάση τα παραπάνω κριτήρια, ο Αρμς προτείνει στους χρήστες να επιβεβαιώνουν ότι οι ιστοσελίδες που εμπιστεύονται έχουν ως μοναδικό τους κίνητρο την προώθηση της επιστήμης. Πιο συγκεκριμένα, αξιόπιστες πηγές αποτελούν συνήθως ιστοσελίδες διεθνών και εθνικών οργανισμών υγείας, πιστοποιημένες ιστοσελίδες πανεπιστημίων και οργανώσεων γιατρών ή ασθενών.
Αυτή τη στιγμή, όμως, δεδομένου ότι πολύ λιγότερες από τις μισές ελληνικές ιστοσελίδες ιατρικού περιεχομένου είναι πλήρως αξιόπιστες, «η δουλειά του γιατρού έχει πολλαπλασιαστεί, δεν έχει διευκολυνθεί», αναφέρει η κ. Κατσώχη. «Η χρήση του Ιντερνετ δεν έχει κάνει τους ασθενείς πιο ενημερωμένους και συνειδητοποιημένους.
Αντίθετα, η αγωνία και η απελπισία τους έχουν μεγεθυνθεί», προσθέτει η γιατρός. Και ενώ με μια πρώτη ματιά οι γιατροί φαίνεται να μη φέρουν κάποια ευθύνη γι’ αυτήν την εξέλιξη, η κ. Κατσώχη επισημαίνει ότι «αν ο γιατρός διαθέσει τον απαραίτητο χρόνο στον ασθενή, τον ενημερώσει σωστά και καταφέρει να κερδίσει την εμπιστοσύνη του, τότε ο ασθενής, χορτασμένος από την πληροφόρηση που έχει λάβει, νιώθει ασφαλής και δεν έχει την ανάγκη να αναζητήσει πληροφορίες σε άλλα μονοπάτια».