Αν είστε τακτικοί αναγνώστες των επιστημονικών θεμάτων και δη των θεμάτων υγείας, θα πρέπει να αισθάνεστε το τελευταίο διάστημα σύγχυση- αν όχι αγανάκτηση- και θα έχετε απόλυτο δίκιο! Μέχρι πρότινος αξιόπιστες μελέτες έγκριτων επιστημονικών φορέων συνιστούσαν να καταναλώνετε απαραιτήτως μια μικρή ποσότητα αλκοόλ και κυρίως κρασιού καημερινά προκειμένου να έχετε οφέλη για την υγεία σας. Τον τελευταίο μήνα ωστόσο άλλες αξιόπιστες, όπως όλα δείχνουν, μελέτες που ανήκουν και πάλι σε έγκριτους επιστημονικούς φορείς ρίχνουν στην πυρά ακόμη και ένα μικρό ποτηράκι κρασί, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για εμφάνιση καρκίνου από την κατανάλωσή του.

Και δεν είναι ούτε μία ούτε δύο αυτές οι μελέτες που στέλνουν τα ανησυχητικά μηνύματα, αλλά τρεις μέσα σε διάστημα ολίγων ημερών! "Τι πρέπει να κάνω;" σίγουρα αναρωτιέστε μέσα στη δίνη αυτών των επιστημονικών στοιχείων που προτού σας στείλουν στον παθολόγο μάλλον πασχίζουν να σας στείλουν στον... ψυχίατρο. «Το Βήμα» επιχειρεί σήμερα με νηφάλιο τρόπο να παρουσιάσει τα στοιχεία των πρόσφατων μελετών σχετικά με το αλκοόλ και την επίδρασή του στην υγεία και να δείξει μια έξοδο από τον λαβύρινθο της σύγχυσης με τη βοήθεια έγκριτων ειδικών. Στο τι πρέπει να πράξετε για να έχετε την τέρψη σε συνδυασμό με τη μέγιστη δυνατή ασφάλεια για τον οργανισμό σας μάλλον δίνει επιγραμματικά την απάντηση η συμβουλή του καθηγητή Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ κ. Δ.Τριχόπουλου: "Πίνετε κρασί, εκτός... και αν σας αρέσει πολύ".

Τι σημαίνει αυτή η συμβουλή του καθηγητή που, όπως ο ίδιος αναφέρει στο «Βήμα», μπορεί να ακούγεται σαν παραδοξολογία; "Ότι η λελογισμένη κατανάλωση αλκοόλ και δη κρασιού έχει πράγματι οφέλη για την υγεία και κυρίως για την καρδιά, τα οποία υπερτερούν των όποιων κινδύνων. Ωστόσο μιλάμε πάντα για κατανάλωση με μέτρο, διότι διαφορετικά καραδοκούν πολλοί εχθροί της υγείας". Πρέπει βέβαια να σημειωθεί ότι στις μελέτες που προκάλεσαν σάλο τις τελευταίες ημέρες, θέτοντας στο εδώλιο του κατηγορουμένου το αλκοόλ για πρόκληση διαφορετικών μορφών καρκίνου, η κατανάλωση γινόταν ως επί το πλείστον με μέτρο. Εμφανιζόταν ωστόσο μεγάλη συχνότητα κατανάλωσης, κάτι που σύμφωνα με τους επιστήμονες αποτελεί «κλειδί» για προβλήματα υγείας. Ας πάρουμε όμως το χρονικό του... κατηγορητηρίου από την αρχή:


Οινοκατήγοροι οι Γάλλοι

Στα τέλη του περασμένου μήνα μελέτη, που προήλθε μάλιστα από τη φημισμένη οινοπαραγωγό Γαλλία, έστειλε τους γάλλους οινοπαραγωγούς- και όχι μόνο- στα... τάρταρα. Σύμφωνα με αυτή τη μελέτη, που ανήκε σε ειδικούς του Εθνικού Ινστιτούτου για τον Καρκίνο της Γαλλίας (ΙΝCΑ) και η οποία βασίστηκε σε μετα-ανάλυση περισσότερων από 7.000 επιστημονικών μελετών, η κατανάλωση ακόμη και ενός μικρού ποτηριού κρασί ημερησίως συνδεόταν με τεράστια αύξηση του κινδύνου για κάποιες μορφές καρκίνου.

Συγκεκριμένα, οι επιστήμονες διεπίστωσαν ότι η κατανάλωση ενός ποτηριού κρασί 125 ml καθημερινά αύξανε τον κίνδυνο ανάπτυξης του καρκίνου του στόματος, του φάρυγγα και του λάρυγγα κατά 168%! Η καθημερινή κατανάλωση έστω και ενός ποτηριού αλκοόλ συνδεόταν επίσης με αύξηση κατά 28% του κινδύνου για καρκίνο του οισοφάγου, κατά 10% για καρκίνο του μαστού και κατά 9% για καρκίνο του παχέος εντέρου, σύμφωνα με τους γάλλους επιστήμονες. Με βάση αυτά τα στοιχεία εξεδόθη ένα φυλλάδιο το οποίο απευθύνεται στους γιατρούς και περιέχει διατροφικές συστάσεις για την πρόληψη του καρκίνου. Οι ειδήμονες του ΙΝCΑ αναφέρουν ότι ποσοστό της τάξεως του 10,8% των καρκίνων στους άνδρες και του 4,5% των καρκίνων στις γυναίκες έχουν τη ρίζα τους στο αλκοόλ.

Στη μελέτη των ειδικών του γαλλικού ινστιτούτου τονίζεται ότι "η κύρια αιτία για τη σύνδεση αλκοόλ και καρκίνου είναι η μετατροπή της αιθανόλης στο αλκοόλ σε ακεταλδεΰδη,η οποία καταστρέφει το DΝΑ των υγιών κυττάρων'. Σημειώνεται ότι η ακεταλδεΰδη αποτελεί τον πρώτο μεταβολίτη του αλκοόλ και έχει κατά καιρούς συνδεθεί με καρκινογένεση στο παχύ έντερο και στο ορθό, αλλά και στο ανώτερο πεπτικό σύστημα και στον μαστό.

Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια του προέδρου του ΙΝCΑ Ντομινίκ Μαρανινκί σχετικά με τα αποτελέσματα της μελέτης: 'Οι μικρές ημερήσιες δόσεις αλκοόλ φαίνεται να είναι και οι πιο επιβλαβείς.Δεν υπάρχει ποσότητα,όσο μικρή και να είναι, που να κάνει καλό στην υγεία'. Τα λόγια αυτά πάντως χαρακτηρίστηκαν από άλλους ειδικούς ως υπερβολικά, δεδομένου του τεράστιου όγκου προηγούμενων μελετών οι οποίες είχαν δείξει ότι οι αντιοξειδωτικές ουσίες του κόκκινου κυρίως κρασιού μπορούν να θωρακίσουν την καρδιά, αλλά την ίδια στιγμή και να προστατεύσουν από μορφές καρκίνου όπως αυτός του νεφρού.


Ένα εκατομμύριο Αγγλίδες...

Σαν να μην έφθανε το πρώτο αυτό σοκ για τους απανταχού «φίλους» (ακόμη και αν δεν ήταν... επιστήθιοι) του αλκοόλ, μια δεύτερη μελέτη που ήλθε στο φως λίγες ημέρες αργότερα έθεσε στο στόχαστρό της- και ως εκ τούτου σε συναγερμό- αποκλειστικώς τις γυναίκες, κάνοντάς τες να... παραπατούν σαν μεθυσμένες από τη ζάλη που τους προκάλεσαν τα ευρήματα για το μέλλον της υγείας τους. Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι τα συμπεράσματα αυτής της μελέτης που διεξήχθη από ειδικούς του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό έντυπο «Journal of the Νational Cancer Ιnstitute» προκάλεσαν ιδιαίτερη αίσθηση, και αυτό διότι αφορούσαν πολύ μεγάλο δείγμα: για την ακρίβεια, 1,3 εκατομμύρια Βρετανίδες μέσης ηλικίας οι οποίες απάντησαν σε ερωτηματολόγια σχετικά με τις διατροφικές συνήθειές τους κατά την επίσκεψή τους σε κλινικές για έλεγχο σχετικά με ύπαρξη καρκίνου του μαστού. Οι ερευνητές παρακολούθησαν στη συνέχεια την πορεία της υγείας των γυναικών αυτών επί επτά χρόνια.

Η ερευνητική αυτή εργασία, που έτυχε πολύ μεγάλης δημοσιότητας από τα διεθνή ΜΜΕ, έλαβε τον τίτλο «Μελέτη του ενός εκατομμυρίου γυναικών». Τι είχαν λοιπόν να πουν ούτε μία ούτε δύο, αλλά ένα εκατομμύριο γυναίκες σχετικά με την κατανάλωση αλκοόλ; Ουσιαστικώς επιβεβαίωσαν τα γαλλικά στοιχεία, καθώς αποδείχθηκε και από τα βρετανικά ευρήματα ότι ακόμη και η πολύ λελογισμένη κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο διαφορετικών μορφών καρκίνου. Η επιβάρυνση στην υγεία, σύμφωνα και με τη συγκεκριμένη μελέτη, φάνηκε να προκαλείται από την καθημερινή κατανάλωση αλκοόλ, ακόμη και αν αυτή ήταν πολύ μικρή. "Τα ευρήματα μαρτυρούν ότι ακόμη και τα χαμηλά επίπεδα κατανάλωσης αλκοόλ αυξάνουν τον κίνδυνο που διατρέχουν οι γυναίκες να εμφανίσουν καρκίνο του μαστού,του ήπατος και του ορθού,ενώ στις καπνίστριες αυξάνεται επιπλέον ο κίνδυνος καρκίνου του στόματος και του λάρυγγα" σημείωσε η επικεφαλής των ερευνητών Ναόμι Αλεν.

Τα αποτελέσματα από τις συμμετέχουσες στη μελέτη έδειξαν ότι ο μέσος όρος κατανάλωσης αλκοόλ ήταν ένα ποτήρι ημερησίως. Οι ερευνητές συνέκριναν τις γυναίκες με πιο «ελαφριά» κατανάλωση αλκοόλ (δύο ή και λιγότερα ποτά εβδομαδιαίως) με εκείνες που έπιναν περισσότερο μέσα στην εβδομάδα. Η Άλεν και η ομάδα της ανακάλυψαν ότι η χαμηλή έως μέτρια κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να είναι υπαίτια σχεδόν για το 13% όλων των καρκίνων του μαστού, του ήπατος, του ορθού, του στόματος και του λάρυγγα, χωρίς να παίζει ρόλο το είδος του αλκοόλ που καταναλώνεται. Συγκεκριμένα, για κάθε επιπλέον ποτό που κατανάλωνε μια γυναίκα καθημερινά ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου ανέβαινε κατά 6%, γράφουν οι ερευνητές. Όσον αφορούσε συγκεκριμένα τον καρκίνο του μαστού όμως η καθημερινή κατανάλωση έστω και ενός ποτηριού αλκοόλ αύξανε τις πιθανότητες καρκίνου κατά 12%. "Η υψηλή συχνότητα μέτριας κατανάλωσης αλκοόλ μεταξύ των γυναικών σημαίνει ότι τα ποσοστά καρκίνου που αποδίδονται στο αλκοόλ αποτελούν σημαντικό θέμα δημόσιας υγείας" κατέληξαν οι βρετανοί επιστήμονες.

Πρέπει πάντως να υπογραμμιστεί ότι σε ορισμένες μορφές καρκίνου, όπως του οισοφάγου και της στοματοφαρυγγικής κοιλότητας, η αύξηση του κινδύνου παρουσιαζόταν μόνο σε γυναίκες που συγχρόνως κάπνιζαν. Παράλληλα, οι γυναίκες με μέτρια κατανάλωση αλκοόλ εμφάνιζαν χαμηλότερο κίνδυνο καρκίνου του θυρεοειδούς, λεμφώματος nonΗodgkin, καθώς και καρκίνου του νεφρού. Και για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, οι ίδιοι οι επιστήμονες από την Οξφόρδη επισημαίνουν ότι ο συνολικός κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου εξαιτίας κατανάλωσης αλκοόλ στις γυναίκες είναι μικρός. Πράγματι, οι καρκίνοι που οφείλονται στο αλκοόλ τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες αποτελούν τη μειοψηφία: 10,8% για τους άνδρες και 4,5% για τις γυναίκες επί του συνολικού ποσοστού εμφάνισης της νόσου.


Κίνδυνος για το πάγκρεας

Σε κάθε περίπτωση το... κακό τρίτωσε λίγες ημέρες μετά μέσω μιας άλλης μελέτης, αμερικανικής αυτή τη φορά, που συνέδεσε το αλκοόλ με τον καρκίνο του παγκρέατος. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Τζόρτζταουν στην Ουάσιγκτον ανακάλυψαν ότι ακόμη και δύο αλκοολούχα ποτά την ημέρα μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο καρκίνου του παγκρέατος κατά 22%. Τα αποτελέσματα προέκυψαν ύστερα από μετα-ανάλυση 14 διαφορετικών μελετών που περιελάμβαναν περισσότερους από 860.000 άνδρες και γυναίκες. Οι ειδικοί προσδιόρισαν την έννοια του ενός ποτού ως ποσότητα περίπου 300 ml μπίρας, ενός μικρού ποτηριού κρασί ή ενός αλκοολούχου ποτού (δόση μεταξύ ενός μονού και ενός διπλού ποτού).

Με βάση τα ευρήματά τους οι αμερικανοί ειδικοί αναφέρουν στο επιστημονικό έντυπο «Cancer Εpidemiology, Βiomarkers and Ρrevention» ότι "οι άνδρες θα έπρεπε να περιορίσουν την κατανάλωση αλκοόλ σε όχι περισσότερα από δύο αλκοολούχα ποτά ημερησίως και οι γυναίκες σε όχι περισσότερα από ένα". Η κατανάλωση αλκοόλ συνδέεται με εμφάνιση παγκρεατίτιδας, φλεγμονής δηλαδή του παγκρέατος, καθώς και με διαβήτη- και οι δύο αυτές καταστάσεις αποτελούν εν δυνάμει παράγοντες κινδύνου για καρκίνο του παγκρέατος.


Κλειδί το μέτρο

Μπερδευτήκατε με όλα αυτά, τη στιγμή που επί έτη ακούτε ότι ένα ποτηράκι κρασί κάνει καλό στην υγεία και δη στην καρδιά και έτσι πρέπει να το αντιμετωπίζετε ως φάρμακο; Εχετε απόλυτο δίκιο, αφού οι ερευνητές λένε τώρα ότι το φάρμακο είναι... φαρμάκι. Τι πρέπει να κάνει ο καθένας από εμάς λοιπόν στην καθημερινότητά του; Να είναι ψύχραιμος και να ακολουθεί το μέτρο, σύμφωνα με όσα μας είπαν οι έγκριτοι Έλληνες ειδικοί με τους οποίους ήρθαμε σε επαφή.

Ο κ. Τριχόπουλος επεσήμανε ότι "έχει φανεί μετά βεβαιότητος ότι η λελογισμένη κατανάλωση κρασιού μειώνει τον κίνδυνο στεφανιαίας νόσου και στεφανιαίου θανάτου,γεγονός άκρως σημαντικό,καθώς τα καρδιαγγειακά νοσήματα ευθύνονται για το 50% των θανάτων του παγκόσμιου πληθυσμού". Το όφελος αυτό, σύμφωνα με τον καθηγητή, είναι πολύ μεγάλο και σίγουρα μεγαλύτερο από την εμφάνιση επί μέρους καρκίνων. "Ετσι συνεχίζουμε να συνιστούμε κατανάλωση δύο- τριών ποτηριών αλκοόλ- κυρίως κρασιού- την ημέρα για τους άνδρες και ενός- δύο για τις γυναίκες. Αν όμως κάποιος καταναλώνει μεγάλες ποσότητες αλκοόλ,αντιμετωπίζει αυξημένο κίνδυνο όχι μόνο για καρκίνο αλλά και για άλλα προβλήματα υγείας,όπως η κίρρωση του ήπατος". Ο κ. Τριχόπουλος εξηγεί ότι όσον αφορά τον καρκίνο του μαστού τόσο στις προεμμηνοπαυσιακές όσο και στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες το αλκοόλ έχει κατηγορηθεί λόγω της αύξησης στη συγκέντρωση των οιστρογόνων που προκαλεί. "Στον καρκίνο του παγκρέατος τα αποτελέσματα που έχουν προκύψει γενικώς ως σήμερα είναι αμφιλεγόμενα.Το αλκοόλ προκαλεί παγκρεατίτιδα,ωστόσο δεν έχει φανεί άμεση σύνδεση με καρκίνο του παγκρέατος από ικανό αριθμό έγκυρων μελετών. Επιβεβαιωμένη σχέση έχουμε μεταξύ του αλκοόλ και των καρκίνων του ήπατος,του στόματος και του οισοφάγου. Από την άλλη πλευρά,εκτός από τη στεφανιαία νόσο θετική επίδραση του αλκοόλ έχει προκύψει σε ότι αφορά την πρόληψη του καρκίνου του νεφρού,ακόμη και της νόσου Αλτσχάιμερ".


Πάντα με το φαγητό

Ακόμη και ένα ποτηράκι κρασί βρέθηκε στο στόχαστρο ερευνητών για πρόκληση καρκίνου. Πάντως τα οφέλη για την καρδιά από τη λελογισμένη κατανάλωση οινοπνευματωδών είναι μεγαλύτερα από τους όποιους κινδύνους. Ακόμη και ένα ποτηράκι κρασί βρέθηκε στο στόχαστρο ερευνητών για πρόκληση καρκίνου. Πάντως τα οφέλη για την καρδιά από τη λελογισμένη κατανάλωση οινοπνευματωδών είναι μεγαλύτερα από τους όποιους κινδύνους. Ποιο είναι το βασικό μήνυμα που προκύπτει απ΄ όλα αυτά, σύμφωνα με τον καθηγητή; "Κατ΄ αρχάς όταν γίνεται κατανάλωση κρασιού να γίνεται κατά προτίμηση σε συνδυασμό με το φαγητό, αφού το στομάχι δρα ως βιοχημικό εργαστήριο εκλύοντας περισσότερες αντιοξειδωτικές ευεργετικές ουσίες του κρασιού.Κατά δεύτερον, η συμβουλή είναι, αν ένα άτομο δεν έχει βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό για καρκίνο, τότε να πίνει με μέτρο κυρίως κρασί, καθώς αυξάνει τις πιθανότητες μακροζωίας του.

Για παράδειγμα, σε ότι αφορά τις γυναίκες και τον καρκίνο του μαστού 3 στις 100 εκτιμάται ότι θα πεθάνουν από τη συγκεκριμένη ασθένεια.Την ίδια στιγμή,σύμφωνα με τα επιδημιολογικά στοιχεία, 40-50 στις 100 θα χάσουν τη ζωή τους εξαιτίας στεφανιαίας νόσου. Με δεδομένη την προστατευτική δράση του κρασιού ενάντια στη στεφανιαία νόσο τα οφέλη από τη λελογισμένη κατανάλωσή του είναι μεγαλύτερα από τους κινδύνους".

Ο κ. Τριχόπουλος συμβουλεύει παράλληλα τους καπνιστές να μη συνδυάζουν την ήδη βλαβερή συνήθειά τους με την κατανάλωση αλκοόλ, καθώς η συνεργική δράση τους αυξάνει πράγματι τον κίνδυνο καρκίνου. "Το αλκοόλ ενισχύει την απορρόφηση των καρκινογόνων ουσιών του τσιγάρου στο στόμα, στον φάρυγγα και στον οισοφάγο λόγω της καταστροφής του βλεννογόνου που προκαλεί". Ο καθηγητής καταλήγει τονίζοντας ότι δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι το πολύ αλκοόλ μπορεί να καταστρέψει μια οικογένεια, ακόμη και ολόκληρες κοινωνίες. "Το αλκοόλ συνδέεται επίσης με αλκοολισμό, ενώ θεωρείται υπαίτιο ως και για το 30% των τροχαίων ατυχημάτων. Πρέπει να τηρούμε πάντα το μέτρο για να μη μετατραπεί από φίλος σε εχθρό μας".


Δεν αλλάζουν οι συστάσεις

Στις ίδιες γραμμές κινείται και η άποψη του αναπληρωτή καθηγητή Κοινωνικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντή του Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής κ. Ι.Τούντα. Ο καθηγητής τονίζει ότι τα αποτελέσματα που προέκυψαν από τη μελέτη σχετικά με τον καρκίνο του παγκρέατος δεν δίνουν αφορμή για αλλαγή των υπαρχουσών συστάσεων που αφορούν λελογισμένη κατανάλωση αλκοόλ. "Τα ευρήματα αυτά, που μπορούν να θεωρηθούν έγκυρα αφού αφορούν μετα-ανάλυση προηγούμενων μελετών,συνάδουν προς τις υπάρχουσες συστάσεις για λελογισμένη κατανάλωση αλκοόλ που δεν πρέπει να ξεπερνά τα δύο ποτά ημερησίως".

Όσον αφορά τη μελέτη του ενός εκατομμυρίου γυναικών ο κ. Τούντας αναφέρει ότι περιλαμβάνει πράγματι πολύ μεγάλο δείγμα και αξίζει να τύχει περαιτέρω διερεύνησης. "Παρά ταύτα η μελέτη αυτή συνδέεται με περιορισμούς. Οι γυναίκες που παρακολουθήθηκαν ήταν συγκεκριμένης ηλικίας και προέρχονταν από συγκεκριμένη χώρα. Παράλληλα, δεν αποτελούσαν ένα τυχαίο δείγμα όπως πρέπει να γίνεται στις έγκυρες επιδημιολογικές μελέτες,αλλά επιλεγμένο δείγμα επρόκειτο για γυναίκες που κατέφυγαν για εξετάσεις σχετικά με καρκίνο του μαστού σε κλινικές".

Συγχρόνως οι συμμετέχουσες απάντησαν στη μελέτη με βάση ερωτηματολόγιο. Αυτή η μέθοδος εμφανίζει μειονεκτήματα, όπως εξηγεί ο καθηγητής, καθώς τα άτομα συνηθίζουν να υποεκτιμούν στις απαντήσεις τους το πόσο αλκοόλ καταναλώνουν, αφού ντρέπονται κάποιες φορές να πουν την αλήθεια για να μη στιγματιστούν. "Τα νέα ευρήματα σχετικά με το αλκοόλ και τις γυναίκες έρχονται πράγματι σε αντίθεση με ό,τι γνωρίζαμε, ωστόσο πρέπει να επιβεβαιωθούν από άλλες μελέτες,ώστε να δούμε με βεβαιότητα αν ισχύουν".

Με βάση όλα αυτά και με δεδομένα τα μεγάλα οφέλη που έχει ιδίως το κρασί για το καρδιαγγειακό σύστημα, ο καθηγητής υπογραμμίζει ότι οι υπάρχουσες οδηγίες σχετικά με κατανάλωση δύο - τριών ποτών ημερησίως από τους άνδρες και ενός - δύο από τις γυναίκες συνεχίζουν να ισχύουν. "Οι συσχετίσεις που έχουν προκύψει με διαφορετικές μορφές καρκίνου δεν είναι τόσο σημαντικές όσο η μεγάλης εμβέλειας θετική επίδραση του αλκοόλ στα καρδιαγγειακά νοσήματα". Ως φαίνεται λοιπόν, πιείτε ένα, δύο ή τρία το πολύ ποτηράκια στην υγειά σας και αποφύγετε τα περισσότερα, αφού μπορεί να αποβούν εις βάρος σας. Και να θυμάστε πάντα τα λόγια του κ. Τριχόπουλου: Μην καταναλώνετε αλκοόλ αν είστε λάτρεις του...

BeStrong.org.gr - 09.04.12