Ο καρκίνος όχι μόνο δεν αξίζει πλέον τον τίτλο της «επάρατης νόσου», αλλά έτσι όπως πάνε τα πράγματα σε μερικές δεκαετίες μπορεί κάλλιστα να αντιμετωπίζεται ως ένα απλό, χρόνιο νόσημα! Τα νεώτερα δεδομένα για την πρόοδο της μάχης που έχει κηρύξει η επιστήμη εναντίον του, είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικά: τώρα πια, οι δύο στους τρεις ανθρώπους που εκδηλώνουν καρκίνο, καταφέρνουν να τον νικήσουν και να συνεχίσουν φυσιολογικά – και επ’ αόριστον - τη ζωή τους. Το στίγμα της αισιοδοξίας προέρχεται από τους καθ’ ύλην αρμόδιους – τους επιστήμονες-ερευνητές που καθημερινά «ξεκλειδώνουν» τα μυστικά του στα εργαστήριά τους, εφαρμόζουν τις εξελιγμένες θεραπείες και παρακολουθούν προσεκτικά την πορεία της υγείας των ασθενών.

«Τα τελευταία 30-40 χρόνια είναι μοναδικά στην δημογραφική ιστορία της ανθρωπότητας. Για πρώτη φορά η θνησιμότητα μειώνεται κατά περίπου 1% τον χρόνο στις ανεπτυγμένες χώρες – και η μείωση αυτή δεν οφείλεται στο ότι σώζονται περισσότερα βρέφη και νήπια όπως συνέβαινε παλαιότερα, αλλά στο ότι σώζονται πολύ περισσότεροι ενήλικες και ηλικιωμένοι», λέει ο ακαδημαϊκός Δημήτριος Τριχόπουλος, καθηγητής Επιδημιολογίας & Πρόληψης του Καρκίνου στο φημισμένο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ της Βοστώνης.

«Το επίτευγμα αυτό ίσως οφείλεται στο ότι η Ιατρική έγινε επιστήμη μόλις τον τελευταίο μισό αιώνα, καθώς αρχίσαμε πραγματικά να καταλαβαίνουμε τι ακριβώς κάνουμε. Ιδιαίτερα η θεραπευτική Ιατρική έχει προοδεύσει αλματωδώς, κάνοντας την στεφανιαία νόσο να υποχωρήσει δραματικά - υπάρχουν επιστήμονες που πιστεύουν ότι κάποτε μπορεί να εξαφανιστεί εντελώς - και αυξάνοντας κατακόρυφα τα ποσοστά ιάσεως του καρκίνου».


Παραδείγματα προόδου

Από τις 200 μορφές καρκίνου που υπάρχουν, τα πιο «κραυγαλέα» παραδείγματα προόδου είναι αυτά της λευχαιμίας, του καρκίνου του μαστού, αλλά και του καρκίνου των όρχεων. «Παλιά, η λευχαιμία κόστιζε τη ζωή στο 85-90% των παιδιών που την εκδήλωναν, ενώ σήμερα το ποσοστό ιάσεως φτάνει στο 80%, χάρη σε ένα εκπληκτικό φάρμακο το οποίο καταπολεμά και την μία από τις δύο κύριες μορφές λευχαιμίας των ενηλίκων», λέει ο κ. Τριχόπουλος.

«Σημαντική πρόοδο έχουμε και στον καρκίνο του μαστού, ο οποίος παλιά κόστιζε τη ζωή σε περισσότερες από μία στις δύο ασθενείς, αλλά πλέον τον ξεπερνούν οι δύο στις τρεις γυναίκες. Στον δε καρκίνο των όρχεων, η ίαση έχει πλέον φτάσει το 90% - γεγονός που καθίσταται ακόμα πιο σημαντικό από το ότι πλέον οι νεαροί άντρες που τον εκδηλώνουν, κατορθώνουν αργότερα να αποκτήσουν και παιδιά, αφού αυτός συνήθως προσβάλλει μόνο τον ένα όρχι».

Ωστόσο, αυτές δεν είναι οι μοναδικές μορφές κακοήθους νεοπλασίας στις οποίες έχουν καταγραφεί σωτήριες εξελίξεις. «Παντού έχουμε μικρή ή μεγάλη πρόοδο», δηλώνει ο καθηγητής. «Ακόμα και στον καρκίνο του παγκρέατος, που κάποτε λέγαμε ότι η επιβίωση είναι θέμα μηνών, έχουμε πλέον ασθενείς που ζουν χρόνια με αυτόν - όπως ο ιδρυτής της Apple Στιβ Τζομπς, ο οποίος έζησε για επτά χρόνια έπειτα από τη διάγνωση. Χώρια καρκίνοι όπως αυτοί του εγκεφάλου, του νεφρού και του εντέρου που αντιμετωπίζονται με μονοκλωνικά αντισώματα χαρίζοντας πολλά και καλά χρόνια ζωής σε πολλούς πάσχοντες».


Νικητές το 3% των Ελλήνων

Σε όλες τις μορφές της νόσου μαζί «μπορούμε να πούμε το εξής: κάθε άνθρωπος έχει μία στις τρεις πιθανότητες να εκδηλώσει καρκίνο, αλλά μία στις έξι να πεθάνει από αυτόν», συνεχίζει. «Με άλλα λόγια, ενώ μέχρι τις δεκαετίες ’70 και ’80 χάναμε τον έναν στους δύο ασθενείς, σήμερα γίνονται καλά περισσότεροι από δύο στους τρεις».

Πρακτικά, τα παραπάνω σημαίνουν ότι τουλάχιστον 15.000 Έλληνες τον χρόνο βγαίνουν νικητές στην μάχη εναντίον του καρκίνου. «Υπολογίζουμε ότι στην Ελλάδα, το 2,5-3% του πληθυσμού έχει εκδηλώσει καρκίνο τον οποίο ξεπέρασε, δηλαδή έχει περάσει τουλάχιστον την πρώτη κρίσιμη 5ετία από τη διάγνωση και τη θεραπεία, και πλέον θεωρείται ότι έχει ιαθεί», εξηγεί ο κ. Τριχόπουλος.

«Μιλάμε δηλαδή για σχεδόν 250.000 ανθρώπους, από τους οποίους περισσότεροι από 150.000 έχουν ήδη κλείσει 10 χρόνια από τη διάγνωση. Οι περισσότεροι από αυτούς θα συνεχίσουν τη ζωή τους και θα φτάσουν μέχρι τα βαθιά τους γηρατειά».

Η πρόοδος εναντίον του καρκίνου ασφαλώς δεν αποτελεί ελληνικό φαινόμενο. Υπολογίζεται πως παγκοσμίως, το 7% του πληθυσμού είναι επιζήσαντες, δηλαδή έχουν νικήσει τον κακοήθη όγκο που κάποτε παρουσίασαν.


Ελπιδοφόρα η επόμενη 10ετία

Οι θετικές εξελίξεις στον πόλεμο κατά του καρκίνου αναμένεται να πολλαπλασιασθούν τα επόμενα 5-10 χρόνια, με αιχμή τους συνδυασμούς κλασικών θεραπειών (χειρουργική, χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία) με προηγμένες (ανοσοθεραπεία, χρήση μικρών βιομορίων αντικαρκινικής δράσης, μονοκλωνικά αντισώματα, κυτταρικές θεραπείες κ.ά.). Το «πάντρεμα» αυτό δεν αυξάνει απλώς τις πιθανότητες ιάσεως, αλλά έχει ένα ακόμα ουσιώδες πλεονέκτημα: διαφυλάσσει την ποιότητα της ζωής των ασθενών.

«Πολλές προηγμένες θεραπείες, όπως τα αντικαρκινικά εμβόλια και τα μονοκλωνικά αντισώματα, στοχεύουν επιλεκτικά σε συγκεκριμένους μηχανισμούς των κυττάρων του καρκίνου, αφήνοντας έτσι ανέπαφα τα υγιή», λέει ο κ. Μάκης Παπαμιχαήλ, επιστημονικός σύμβουλος και συντονιστής στο Κέντρο Ανοσολογίας & Ανοσοθεραπείας του Καρκίνου του Ογκολογικού Νοσοκομείου «Ο Άγιος Σάββας» και πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρίας Ανοσολογίας και Ανοσοθεραπείας του Καρκίνου. «Με αυτό τον τρόπο οι παρενέργειες είναι από ελάχιστες έως ανύπαρκτες, γεγονός εξαιρετικά σημαντικό για την ποιότητα ζωής του αρρώστου».

Τέτοιου είδους θεραπείες ήδη χρησιμοποιούνται ευρέως για καρκίνους όπως το μελάνωμα, ο καρκίνος του νεφρού, ο καρκίνος του προστάτη και πολλοί άλλοι. Ωστόσο, το οπλοστάσιο εμπλουτίζεται διαρκώς: υπάρχουν πολλές που βρίσκονται στην τελική φάση των κλινικών δοκιμών (λ.χ. για καρκίνους του πνεύμονα, του προστάτη και του μαστού) – και ακόμα περισσότερες που μόλις άρχισαν να δοκιμάζονται.


Εγκρίσεις και κλινικές μελέτες

«Από το σύνολο των ουσιών που ελέγχονται σε πειραματικό στάδιο, ποσοστό γύρω στο 1% θα λάβει τελικά έγκριση, γιατί είναι μία χρονοβόρος, απαιτητική διαδικασία, στην πορεία της οποίας πολλά απορρίπτονται», λέει ο κ. Μελέτης-Αθανάσιος Δημόπουλος, καθηγητής Θεραπευτικής και αναπληρωτής πρόεδρος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

«Τα καλά νέα για τους Έλληνες ασθενείς είναι πως η διαθεσιμότητα των νέων θεραπευτικών αγωγών είναι από τις καλύτερες στην Ευρώπη, διότι ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων εγκρίνει άμεσα όσα σκευάσματα λαμβάνουν το πράσινο φως από τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι είμαστε στο ίδιο επίπεδο με την Γερμανία και την Ολλανδία - και σε πολύ υψηλότερο από ό,τι η Αγγλία».

Πολλοί ασθενείς, όμως, έχουν πλέον πρόσβαση και σε πειραματικά φάρμακα. «Μέσα από τη συμμετοχή τους σε κλινικές μελέτες, πολλοί ασθενείς μπορούν να λάβουν θεραπεία που θα εγκριθεί σε 3 με 4 χρόνια, αλλά έως τότε ίσως να ήταν αργά γι’ αυτούς», συνεχίζει ο κ. Δημόπουλος. «Μιλάμε για κλινικές μελέτες 3ης φάσης, που σημαίνει ότι η ουσία είναι ήδη δοκιμασμένη και ασφαλής».

Χαρακτηριστικό το παράδειγμα του Κέντρου Ανοσολογίας και Ανοσοθεραπείας του Καρκίνου στον Άγιο Σάββας, όπου την τελευταία τετραετία βρίσκονται σε εξέλιξη κλινικές μελέτες, με την ελπίδα να έρθουν στο φως νέες θεραπείες. «Έχουμε αναλάβει κλινικές μελέτες φάσης Ι και ΙΙ, δηλαδή αρχικές, με χρηματοδότηση από το εξωτερικό, εφαρμόζοντας τεχνολογίες υψηλής εξειδίκευσης, με υλικοτεχνική υποδομή και ανθρώπινο δυναμικό που δενεπιβαρύνει καθόλου το ελληνικό δημόσιο», λέει ο κ. Παπαμιχαήλ. «Άλλες αφορούσαν κυτταρική θεραπεία για τον καρκίνο του πνεύμονα και άλλες τα πεπτιδικά εμβόλια κατά του καρκίνου του προστάτη. Τώρα σε εξέλιξη βρίσκεται μελέτη για τον καρκίνο του μαστού, που θα συνεχίσει να εντάσσει ασθενείς μέχρι και τον Ιούνιο του 2012».


Εξατομικευμένη θεραπεία

Οι εξελίξεις αυτές ούτε εύκολα γίνονται, ούτε εν μία νυκτί. «Τα βήματα της επιστήμης μπορεί να φαντάζουν αργά στους περισσότερους ανθρώπους, αλλά για εμάς τους ογκολόγους οι μικρές μάχες που κερδίζονται μας κάνουν να αισιοδοξούμε», λέει ο κ. Δημόπουλος. «Από το 2000 και μετά, οι εξελίξεις στις βασικές επιστήμες (όπως είναι η μοριακή και η κυτταρική βιολογία) ήταν ραγδαίες, και αυτό μεταφράστηκε σε πιο στοχευμένες θεραπείες».

Σήμερα, με την δυνατότητα που έχουν οι επιστήμονες να «σκαλίζουν» το ανθρώπινο γονιδίωμα «διανοίγονται προοπτικές για ακόμα πιο εξειδικευμένες θεραπείες. Υπάρχουν τεχνικές που μπορούν να αναλύσουν σε ένα μικρό δείγμα του όγκου ένα μεγάλο αριθμό γονιδίων, για να δουν ποια είναι αυτά που υπερλειτουργούν και ποια υπολειτουργούν, ώστε να εξακριβωθεί ποια τροφοδοτούν την ανάπτυξή του. Έτσι αποκτούμε γνώση για τον καρκίνο και αναζητούμε νέους τρόπους αντιμετώπισης», προσθέτει ο κ. Δημόπουλος.

Το μέλλον - σύμφωνα με τους ειδικούς - είναι η εξατομικευμένη θεραπεία. «Ο καρκίνος είναι διαφορετικός από άνθρωπο σε άνθρωπο», εξηγεί ο κ. Δημόπουλος. «Έχει πολλά “πρόσωπα”, διότι αναπτύσσεται μέσα από πολλά μονοπάτια. Εμείς μπορεί να μπλοκάρουμε το ένα, εκείνος όμως πιθανόν να βρει κάποιο άλλο. Γι’ αυτό και είναι δύσκολο να βρει κανείς ένα φάρμακο που θα νικήσει τον καρκίνο σε όλους τους ασθενείς. Πιο ρεαλιστικός στόχος είναι να πούμε ότι στο μέλλον, θα δίνουμε σε κάθε ασθενή ακριβώς την αγωγή που χρειάζεται, ώστε να μετατραπεί ο καρκίνος του σε χρόνια πάθηση».

BeStrong.org.gr - 29.03.14